Gần đây, bộ phim Quân sư liên minh kể về cuộc đời của nhà quân sự Tư Mã Ý đã trở thành điểm nhấn nổi bật của nền điện ảnh Hoa ngữ. Bên cạnh một Tư Mã Ý tài ba lỗi lạc, người xem còn thích thú trước hình ảnh của người đàn ông vừa sợ vợ nhưng cũng lại yêu vợ hết lòng…
“Đôi tai này của ta chỉ muốn nằm trong tay phu nhân trọn kiếp trọn đời”
Trong phim, Tư Mã Ý và phu nhân của ông là Trương Xuân Hoa quả xứng danh là “vợ chồng trồng hoa” vừa lãng mạn, lại vừa hài hước. Hình ảnh Trương Xuân Hoa véo tai chồng thường khiến cho người xem nhớ đến một đoạn ân ái cách đây hơn hai ngàn năm. Chỉ một chi tiết này thôi cũng đủ khiến cho khán giả cảm động rơi nước mắt.
Khi Tư Mã Ý vừa mới phò tá Tào Phi, mọi người cùng thiết yến tại Tào phủ. Lúc ấy, lẽ ra Tư Mã Ý phải cùng các đồng môn vui vẻ uống rượu thì ông lại ở trong bếp làm cơm cùng phu nhân của mình.
Khi Trương Xuân Hoa không vui, ông lại hết lời an ủi vợ. Với Tư Mã Ý: “Cho dù bên ngoài có tiệc tùng linh đình như thế nào thì đồ ăn thức uống cũng chẳng thể vừa miệng, chỉ có cơm vợ nấu ở nhà mới thật sự thơm ngon”. Một lời nói như vậy đã khiến Trương Xuân Hoa vui vẻ trở lại như ban đầu.
Trương Xuân Hoa cả đời nương tựa vào Tư Mã Ý, trọng nghĩa thâm tình, chưa từng oán than, chỉ cần Tư Mã Ý bình an vô sự thì thiên hạ có ra sao bà cũng không bận lòng. Và đổi lại, Tư Mã Ý đối với thê tử cũng tình sâu nghĩa nặng, bao nhiêu yêu thương đều đặt hết vào một câu nói:
“Đôi tai này của ta chỉ muốn nằm trong tay phu nhân đến trọn kiếp trọn đời” – đây cũng là câu nói mà ông tâm niệm, cũng thực hiện cả đời. Nếu người đàn ông nào cũng “yêu vợ như Tư Mã Ý” thì có cô gái nào lại không nguyện lòng nâng khăn sửa túi đây?
Bước đi trên con đường rộng lớn sẽ không có kẻ địch, chỉ nhìn thấy bằng hữu và những người thầy
Trong cuộc đời mình, Tư Mã Ý có hai đối thủ lớn nhất, một trong số đó là Dương Tu, đối thủ khi ông còn phụ tá Tào Phi. Nhưng sau khi giải được ý tứ “Kê lặc” (lườn gà) của Tào Tháo, Dương Tu đã bị Tào Tháo phán tội chết, vậy mà Tư Mã Ý vẫn chủ động xin đi gặp mặt Dương Tu. Tào Tháo hỏi vì sao, ông đã trả lời rằng: “Bước đi trên con đường rộng lớn này không có kẻ địch, chỉ nhìn thấy bằng hữu và những người thầy”.
Một lời nói chân thành của Tư Mã Ý quả nhiên đã làm động lòng Tào Tháo, cũng làm cho Tào Tháo cảm kích ông tận đáy lòng.
Giữ vững nguyên tắc của mình, Tư Mã Ý đối với Dương Tu và Gia Cát Lượng đều tỏ ra tôn kính, cũng không oán hận những kẻ từng hại người của mình. Thậm chí, trong thời khắc sinh tử ông luôn luôn có thể hòa giải đôi bên.
Đối thủ lớn thứ hai của ông là Gia Cát Lượng. Sau khi Gia Cát Lượng vì bệnh mà mất ở Ngũ Trượng Nguyên, Tư Mã Ý đã đích thân đến doanh trướng Thục Quân, nơi Gia Cát Lượng từng ở lúc sinh thời.
Tại đây, ông đã dùng nước thay rượu kính Khổng Minh. Đôi mắt tràn lệ, ông đã bày tỏ tấm lòng thành của mình. Nếu như con trai ông không kịp thời nhắc nhở rằng phía sau là tướng sĩ của Đại Ngụy, có lẽ Tư Mã Ý đã quỳ xuống bái tế rồi.
Tư Mã Ý ca ngợi Khổng Minh rằng: “Ngài một đời thanh bạch giống như nước, mặc dù chúng ta đã là kẻ địch sáu năm, nhưng ta vẫn luôn coi ngài là tri âm. Khổng Minh, hãy để ta gọi ngài hai tiếng: Tiên Sinh”.
Sau khi Tào Duệ chết, nam sủng của Tào Duệ là Tích Tà bị bắt vào ngục. Tư Mã Ý là người duy nhất đi thăm Tích Tà, cho dù ông ta từng vì Tào Duệ mà gây ra không ít phiền phức cho ông. Tư Mã Ý đã dùng tấm lòng đại độ lượng, lại vì trân trọng tấm lòng tận trung của Tích Tà nên đã mang cho ông ta một bộ y phục, để ông ta có thể giữ lại sự tôn nghiêm cuối cùng trước khi bước vào cửa tử.
Tích Tà nhắc nhở Tư Mã Ý rằng, Tào Sảng tuổi trẻ ngông cuồng, vội vàng muốn chiếm ngôi cao, e rằng nửa đời sau của Tư Mã Ý cũng sẽ rơi vào chốn ngục tù. Nhưng Tư Mã Ý đã trả lời rằng: “Ta sẽ không tranh đấu cùng người khác”. Khiêm tốn, cung kính, nội liễm, không tranh không giành chính là những gì được thể hiện về Tư Mã Ý.
Sự tôn kính mà Tư Mã Ý dành cho đối thủ của mình đã thể hiện tấm lòng rộng lớn và khí độ rộng lượng của ông. Trong công việc nên biết cách học hỏi đối phương, tôn trọng đối phương, bởi vì sự tồn tại của họ giúp chúng ta hoàn thiện hơn, càng khiến cho chúng ta có thêm nhiều tiến bộ.
Thất bại không đau buồn cũng không xấu hổ, điều đầu tiên cần học chính là “thiện bại”
Trong cách nuôi dạy con cái, Tư Mã Ý cũng có một triết lý giáo dục riêng.
Khi bại trận dưới tay Gia Cát Lượng, bị đoạt mất “tiểu mạch trên Lũng Thượng”, chúng tướng sĩ của Ngụy quân vô cùng bất mãn. Rõ ràng binh lực của quân Ngụy nhiều gấp nhiều lần quân Thục, nhưng lại phải chịu thua Gia Cát Lượng. Lúc ấy cả hai người con trai của Tư Mã Ý cũng không thể ngồi yên, họ cùng nhau đến gặp cha để phàn nàn.
Nhưng khi đến đại trướng của cha, họ chỉ nhìn thấy Tư Mã Ý và quản gia Hầu Cát tỏ ra như không có chuyện gì, ung dung bình thản đánh Ngũ Cầm Hý. Hai người con trai nhất thời bừng bừng tức giận.
Tư Mã Ý không nóng không lạnh thản nhiên hỏi: “Hai ngươi muốn đến đánh trận, hay muốn đấu khí? Những người háo thắng, luôn muốn chiến thắng người khác thì có thể thắng đến cuối cùng sao? Đánh trận, trước tiên phải học thiện bại, xem thất bại không có gì đau buồn cũng không có gì xấu hổ, mới có thể thật sự cười đến cuối cùng”.
Một câu nói ấy khiến con trai ông hiểu ra tất cả, biết được dụng ý án binh bất động của cha, sau đó ba cha con thậm chí còn cùng nhau đánh Ngũ Cầm Hý.
Ai cũng biết “thất bại là mẹ thành công”, nhưng lại không có mấy người thật sự dám đối mặt với thất bại. Tư Mã Ý đã nói cho chúng ta rằng, cần phải nhẫn nại trước thất bại, mới có thể đạt được thành công cuối cùng.
Không thể hèn nhát, càng không thể không học hỏi và kính trọng đối thủ của mình
Sau khi Tào Duệ chết, Tào Sảng mở mang thế lực, hoành hành bá đạo, độc đoán chuyên quyền. Một tay thao túng thăng chức cho Tư Mã Ý làm Thái Phó, nhưng thật ra là muốn kiểm soát và loại bỏ quyền lực của ông trong triều đình.
Đối mặt với hành động không ngừng ép buộc người khác của Tào Sảng, học trò của Tư Mã Ý là Chung Hội liên tục đến cửa khuyên ngăn ông: “Thầy thật sự cam tâm ngồi ở vị trí Thái Phó này sao?”.
Lời khuyên ngăn ấy một mặt nào đó cũng thể hiện được tham vọng to lớn của Chung Hội, hy vọng Tư Mã Ý sẽ tranh đấu cùng Tào Sảng, đoạt lại vị trí của sĩ tộc trong triều đình.
Nhưng Tư Mã Ý lại bất vi sở động, ông lấy ví dụ của Dương Tu mà tìm lời khuyên Chung Hội, rằng không nên lặp lại sai lầm: “Một người không thể hèn nhát, nhưng càng không thể không biết học hỏi và kính trọng đối thủ của mình”.
Một câu nói ấy đã chỉ rõ rằng Tư Mã Ý sẽ không cùng Tào Sảng tính toán. Nguyên nhân không phải do hèn yếu, mà là vì trong lòng ông còn giữ được một phần tôn kính.
Không nên “lấy cứng chọi cứng” với những kẻ ngu xuẩn, mà học cách cúi đầu
Trong phim, Tào Sảng thường xuyên lấn lướt Tư Mã Ý, sau lại nuôi ý định chiếm đoạt quyền lực của họ Tư Mã, ép buộc Quách Thái Hậu chuyển cung để tiện thực hiện mưu đồ khống chế ấu Đế.
Tư Mã Chiêu vô cùng bất bình, đến nói với cha rằng Tào Sảng thật quá đáng, hắn lạm quyền như vậy chính là lăng nhục Tư Mã gia, khi không thể nhẫn nhịn được nữa thì không thể tiếp tục nhẫn nhịn.
Tư Mã Ý vẫn vô cùng bình tĩnh, ông hỏi Tư Mã Chiêu: “Tào Sảng so với Gia Cát Lượng thì thế nào?”.
Tư Mã Chiêu đáp rằng: “Tào Sảng chỉ là dế nhũi”.
Tư Mã Ý lại tiến thêm một bước nói với con trai rằng: “Lấy cứng chọi cứng với những kẻ ngu xuẩn, chỉ đổi lấy kết cục đầu rơi máu chảy. Như vậy không phải càng ngu xuẩn hơn sao? Trong cuộc đời mỗi người, khó tránh khỏi những lúc chung đụng với những kẻ ngu xuẩn, phải biết học cách cúi đầu”.
Lời nói này của Tư Mã Ý cho thấy, Tào Sảng mặc dù dùng nhiều thủ đoạn để ép Quách Thái Hậu rời cung, lợi dụng quân chủ còn nhỏ mà một tay che trời, lộng hành ngang ngược – Một kẻ như Tào Sảng thật sự có thể cười đến cuối cùng hay sao?
Tư Mã Ý một lần nữa nói cho chúng ta biết rằng, khi gặp phải sự khiêu khích và thủ đoạn thì không cần thiết phải giận dữ, cũng không cần phải đáp trả. Không nên cùng những kẻ ngu xuẩn chung đụng quá nhiều, bởi vì những kẻ làm nhiều việc bất nghĩa thì kết cục cuối cùng cũng tự ôm thiệt vào thân.
Những câu nói của Tư Mã Ý rất đáng để người thời nay suy ngẫm. Bất luận là tình yêu, sự nghiệp, cuộc sống hay cách giáo dục con cái, cách nhìn nhận Tư Mã Ý đều ẩn chứa nhiều đạo lý thâm sâu.
Theo Soundofhope
Khải Phong biên dịch