Từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) xuất hiện hai biến động bất thường, cho thấy vị thế của lãnh đạo tối cao, Chủ tịch nước kiêm Tổng Bí thư Tập Cận Bình đang từng bước suy giảm. Điều này có thể nhận thấy qua sự thay đổi trong cách dùng từ như “Trung ương Đảng” và “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân”.

Từ “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân” chỉ còn “Trung ương Đảng”

Nhà văn người Hoa gốc Nhật đồng thời là bình luận viên quốc tế Shigenobu Ishihira ngày 14/4 đã viết trên tờ Modern Finance rằng, sau hội nghị chính trị định kỳ hàng tháng của Trung Quốc diễn ra vào ngày 31/3, nội dung hội nghị được đăng trên trang nhất của Nhân dân Nhật báo ngày 1/4 đã cho thấy điều bất thường. Trong bài viết của Nhân dân Nhật báo, cụm từ “Trung ương Đảng” xuất hiện 5 lần, nhưng cụm từ quen thuộc “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân” lại hoàn toàn biến mất.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của chính quyền Tập Cận Bình, sau khi ông được xác lập là hạt nhân của đảng, việc gắn cụm từ “với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân” sau “Trung ương Đảng” trong các văn bản công khai đã trở thành chuẩn mực. Cụ thể hơn, khi nhắc đến “Trung ương Đảng” trong một bài viết, ít nhất ở phần đầu sẽ sử dụng cụm “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân”.

Ví dụ, trang nhất của Nhân dân Nhật báo ngày 28/9/2023 đăng “Báo cáo tổng hợp về tình hình kiểm tra vòng thứ nhất của Trung ương khóa XX” và ngày 30/3/2024 đăng “Báo cáo tổng hợp về tình hình kiểm tra vòng thứ hai của Trung ương khóa XX”, đều mở đầu bằng câu như “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân rất coi trọng công tác kiểm tra”. Tương tự, ngày 29/10/2024, “Báo cáo tổng hợp về tình hình kiểm tra vòng thứ ba của Trung ương khóa XX” cũng bắt đầu bằng “Dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân”.

Tuy nhiên, trong “Báo cáo tổng hợp về tình hình kiểm tra vòng thứ tư của Trung ương khóa XX” được công bố gần đây, phần mở đầu lại không có cụm từ “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân”. Dù cụm “Trung ương Đảng” được sử dụng 5 lần trong văn bản, nhưng hoàn toàn tránh nhắc đến “với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân”, điều này là bất thường so với thông lệ trước đây.

Tương tự, trong bài viết ngày 3/4 trên trang nhất Nhân dân Nhật báo về “Ý kiến của Văn phòng Quốc vụ viện về hoàn thiện cơ chế quản lý giá cả”, tuy có nhắc đến “Trung ương Đảng” nhưng cũng không xuất hiện cụm “với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân”.

Cùng ngày, Nhân dân Nhật báo đưa tin về nội dung phát biểu của Chủ tịch Chính hiệp Toàn quốc Vương Hỗ Ninh khi chủ trì “Hội nghị công tác giám sát dân chủ bảo vệ môi trường sinh thái sông Trường Giang”. Trước đây, dù ở bất kỳ hội nghị nào, Vương Hỗ Ninh ít nhất cũng sẽ đề cập một lần đến “hai xác lập” (xác lập vị trí hạt nhân của đồng chí Tập Cận Bình trong Trung ương Đảng), nhưng lần này lại không nhắc đến.

Điều này dường như ngụ ý rằng, nếu trong tương lai các tuyên bố của đảng và bài phát biểu của lãnh đạo cấp cao không còn xuất hiện các từ khóa như “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân” hay “hai xác lập”, đó có thể là tín hiệu rằng Trung ương Đảng đang loại bỏ Tập Cận Bình khỏi vị trí “hạt nhân”, hạ cấp ông xuống thành một thành viên trong hệ thống lãnh đạo tập thể.

Người thân tín bị điều chuyển khỏi Ban Tổ chức Trung ương, quyền kiểm soát nhân sự của ông Tập suy yếu

Ngày 2/4, ĐCSTQ xuất hiện một động thái khác cũng thu hút sự chú ý. Ngay sau khi kết thúc cuộc họp Bộ Chính trị ngày 31/3, Trung ương đã thay đổi lãnh đạo của hai cơ quan chủ chốt: Ban Tổ chức Trung ương (phụ trách nhân sự) và Ban Công tác Mặt trận Thống nhất Trung ương (phụ trách liên lạc đối ngoại). Trưởng Ban Tổ chức Lý Cán Kiệt được điều chuyển làm Trưởng Ban Mặt trận Thống nhất, trong khi Trưởng Ban Mặt trận Thống nhất Thạch Thái Phong tiếp quản vị trí Trưởng Ban Tổ chức.

Dù cả Lý Cán Kiệt và Thạch Thái Phong đều là Ủy viên Bộ Chính trị, nhưng việc các Ủy viên Bộ Chính trị hoán đổi vị trí trong nhiệm kỳ là điều cực kỳ bất thường, thậm chí có thể nói là chưa từng có tiền lệ trong lịch sử ĐCSTQ.

Vị trí “Trưởng Ban Tổ chức Trung ương” và “Trưởng Ban Công tác Mặt trận Thống nhất” tuy đều là lãnh đạo cấp “Trung ương”, nhưng tầm quan trọng trong hệ thống chính quyền lại khác biệt một trời một vực. Trưởng Ban Tổ chức Trung ương nắm quyền quản lý nhân sự và đánh giá cán bộ toàn đảng, là vị trí cốt lõi trong quản lý tổ chức đảng, đồng thời là một trong những chức vụ trung tâm của Trung ương Đảng.

Thực tế, nhiều đời Trưởng Ban Tổ chức Trung ương đã được thăng tiến lên tầng lãnh đạo cao nhất của đảng, trong khi hầu như không có tiền lệ Trưởng Ban Công tác Mặt trận Thống nhất được vào tầng lãnh đạo tối cao. Từ góc độ này, ý nghĩa của sự điều chỉnh nhân sự lần này rất rõ ràng.

Lý Cán Kiệt, người chuyển từ Trưởng Ban Tổ chức sang Trưởng Ban Công tác Mặt trận Thống nhất, tốt nghiệp Đại học Thanh Hoa, cùng trường với Tập Cận Bình. Ông được tiến cử bởi Trần Hy, cựu Trưởng Ban Tổ chức Trung ương, cũng là bạn học cùng lớp của Tập Cận Bình tại Thanh Hoa, và được xem là thành viên của “đội quân nhà họ Tập”. Do đó, sau khi củng cố thể chế độc tài cá nhân tại Đại hội XX ĐCSTQ vào tháng 10/2022, ông Tập Cận Bình đã bố trí Lý Cán Kiệt vào vị trí Trưởng Ban Tổ chức Trung ương, nắm quyền nhân sự trong đảng.

Việc Lý Cán Kiệt bị điều chuyển khỏi vị trí này, đối với Tập Cận Bình và phe phái của ông, chẳng khác nào mất đi pháo đài kiểm soát tổ chức đảng.

Người thuộc phe Hồ Cẩm Đào đảm nhiệm Trưởng Ban Tổ chức Trung ương, ông Tập khó kiểm soát tổ chức đảng

Mặt khác, tân Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Thạch Thái Phong tốt nghiệp Học viện Luật Đại học Bắc Kinh, là bạn học cùng lớp của Lý Khắc Cường, nhân vật cốt lõi của phe Hồ Cẩm Đào. Sau khi tốt nghiệp đại học, Thạch Thái Phong giảng dạy tại Trường Đảng Trung ương và được thăng chức Phó Hiệu trưởng vào năm 2001, khi Hồ Cẩm Đào làm Hiệu trưởng Trường Đảng Trung ương, cho thấy mối quan hệ rất mật thiết với phe Hồ Cẩm Đào.

Tuy nhiên, khi Tập Cận Bình tiếp quản vị trí Hiệu trưởng Trường Đảng Trung ương từ Hồ Cẩm Đào, Thạch Thái Phong cũng từng làm việc dưới trướng Tập, nhìn chung có mối quan hệ không tệ với Tập, nhưng không phải là thân tín hay người thuộc phe ông.

Việc Lý Cán Kiệt, người của phe Tập, bị điều chuyển khỏi vị trí Trưởng Ban Tổ chức Trung ương và được thay thế bởi Thạch Thái Phong dường như là kết quả của một cuộc đấu đá chính trị. Dù thế nào, sự thay đổi nhân sự lần này mang ý nghĩa lớn, tượng trưng cho việc ông Tập Cận Bình mất đi một nhân vật cốt lõi có thể kiểm soát tổ chức đảng.

Ngay từ tháng 11 năm ngoái, khi Giám đốc Ban Công tác Chính trị Quân ủy Trung ương Miêu Hoa bị hạ bệ, quyền kiểm soát công tác tổ chức quân đội của ông Tập Cận Bình đã xuất hiện lỗ hổng. Kết hợp với việc vị trí then chốt là Trưởng Ban Tổ chức Trung ương giờ đây không còn do người của phe Tập nắm giữ, cùng với sự biến mất của cụm từ “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân” trong thông báo chính thức của cuộc họp Bộ Chính trị, có vẻ như các động thái “loại bỏ Tập Cận Bình” trong Quân Giải phóng Nhân dân và nội bộ ĐCSTQ đang tiến triển từng bước.