Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), các quốc gia châu Phi sẽ trở thành khu vực nhập khẩu gạo lớn nhất toàn cầu vào năm 2025, vượt qua khu vực Đông Nam Á. Điều này mở ra một cơ hội vàng cho ngành gạo Việt Nam, đặc biệt khi nhiều quốc gia châu Phi là những khách hàng truyền thống, lâu năm của Việt Nam.

Sự trỗi dậy của châu Phi như một thị trường nhập khẩu gạo khổng lồ đến từ nhu cầu tiêu thụ gạo ngày càng tăng cao trong suốt 15 thập niên qua, đặc biệt là tại các quốc gia cận sa mạc Sahara. Mặc dù trong hai năm gần đây, lượng nhập khẩu có phần chững lại do giá gạo tăng vọt sau lệnh cấm xuất khẩu từ Ấn Độ, nhưng với việc giá gạo thế giới đang hạ nhiệt từ đầu năm 2025, các quốc gia châu Phi đang rục rịch tăng cường nhập khẩu.

Hiện tại, các loại gạo trắng giá rẻ từ Ấn Độ, Thái Lan và Pakistan đang chiếm lĩnh thị phần lớn tại châu Phi, đẩy gạo Việt Nam xuống vị trí thứ tư. Tuy nhiên, không phải tất cả các quốc gia châu Phi đều ưa chuộng gạo giá rẻ. Một số quốc gia, vốn là những khách hàng quen thuộc của Việt Nam, lại có nhu cầu lớn đối với gạo chất lượng cao.

Bờ Biển Ngà là quốc gia nhập khẩu gạo lớn thứ hai tại châu Phi với sản lượng lên đến 1,8 triệu tấn. Trong nhiều năm, Bờ Biển Ngà luôn nằm trong top những quốc gia nhập khẩu gạo hàng đầu của Việt Nam. Số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam cho thấy, năm 2024, Bờ Biển Ngà đã nhập khẩu 483.000 tấn gạo từ Việt Nam, đạt giá trị 286 triệu đô la Mỹ, xếp thứ 5 trong các thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam. Thậm chí, trong quý 1 năm 2025, Bờ Biển Ngà đã vươn lên vị trí thứ hai, chiếm 16,3% thị phần xuất khẩu gạo của Việt Nam, chỉ sau Philippines.

Ghana cũng là một thị trường tiềm năng khác. Năm 2024, Ghana nhập khẩu 613.000 tấn gạo từ Việt Nam, với kim ngạch đạt 424 triệu đô la Mỹ, tăng đáng kể so với năm trước. Trong quý 1 năm 2025, Ghana xếp thứ ba, chiếm 10,2% thị phần xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Một thị trường tiềm năng khác không thể bỏ qua là Nigeria, quốc gia được dự báo là nhà nhập khẩu gạo lớn nhất châu Phi với sản lượng lên đến 2,8 triệu tấn. Mặc dù trong hai năm gần đây, Nigeria không phải là khách hàng lớn của Việt Nam, nhưng trước đó, quốc gia này cũng là một đối tác thương mại quan trọng. Với dân số hơn 200 triệu người và nhu cầu tiêu thụ gạo lên đến 7,83 triệu tấn/năm, Nigeria là một thị trường đầy hứa hẹn cho các nhà xuất khẩu gạo Việt Nam.

Trong bối cảnh nhu cầu tại châu Phi và Philippines tăng cao, giá gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang có xu hướng tăng do nguồn cung hạn chế sau vụ Đông Xuân. Gạo Việt Nam cũng có lợi thế hơn so với gạo Thái Lan khi ít bị ảnh hưởng bởi thuế đối ứng từ Hoa Kỳ. Hơn nữa, các loại gạo thơm chất lượng cao như ST25 có sản lượng hạn chế và đang có nhu cầu tiêu thụ nội địa rất tốt.

Bên cạnh những cơ hội, ngành gạo Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức. Sự cạnh tranh từ các quốc gia xuất khẩu gạo khác, đặc biệt là các loại gạo trắng giá rẻ từ Ấn Độ, Thái Lan và Pakistan, là một áp lực không nhỏ. Ngoài ra, rủi ro thanh toán và những khó khăn về cơ sở hạ tầng tại một số quốc gia châu Phi cũng là những yếu tố cần được xem xét cẩn trọng.

Để tận dụng tối đa cơ hội từ thị trường châu Phi, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nghiên cứu thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng gạo, xây dựng thương hiệu và phát triển các kênh phân phối hiệu quả. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ từ phía nhà nước thông qua các chính sách khuyến khích xuất khẩu, cung cấp thông tin thị trường và hỗ trợ tài chính. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược kinh doanh phù hợp, gạo Việt Nam hoàn toàn có thể khẳng định vị thế và gặt hái thành công tại thị trường châu Phi đầy tiềm năng.