Nhiều thập kỷ qua các nhà khoa học đã cảnh báo rằng lạm dụng kháng sinh có thể dẫn tình trạng vi khuẩn kháng thuốc gia tăng, khiến việc điều trị bệnh nhiễm trùng trở nên khó khăn hơn. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh Hoa Kỳ (CDC) ước tính rằng vi khuẩn kháng thuốc gây nên 23,000 cái chết và 2 triệu tình trạng bệnh mỗi năm. Nhưng khi nghĩ đến lạm dụng kháng sinh, nhìn chung chúng ta không nghĩ đến dị ứng. Nhưng, các nghiên cứu cho thấy chúng ta nên bắt đầu quan tâm đến vấn đề này.

Dị ứng ngày càng phổ biến hơn

Khoảng 2 – 3 thập kỷ trước, các chuyên gia miễn dịch và dị ứng đã nhấn mạnh về sự phổ biến ngày càng gia tăng đến kinh ngạc của dị ứng. Viện Hen, Dị ứng và Miễn dịch Hoa Kỳ cho biết khoảng 40 – 50% trẻ ở độ tuổi đến trường trên toàn thế giới nhạy cảm với một hoặc nhiều các tác nhân gây dị ứng.

Các bậc cha mẹ nên suy nghĩ cẩn thận về việc yêu cầu bác sĩ kê đơn kháng sinh để điều trị bệnh cảm lạnh và đau họng thông thường cho con mình

Dạng dị ứng phổ biến nhất là dị ứng da như bệnh chàm (eczema) (10-17%), dị ứng đường hô hấp như hen suyễn và viêm mũi dị ứng (khoảng 10%) và dị ứng với thực phẩm như dị ứng với lạc (khoảng 8%). 

Điều này không chỉ xảy ra với Hoa Kỳ, các quốc gia công nghiệp khác cũng có tỷ lệ dị ứng tăng.

Sự gia tăng này tương đồng sự gia tăng sử dụng kháng sinh, đặc biệt là ở trẻ em, để điều trị những bệnh nhiễm virus thông thường như cúm hay đau họng.

Những nghiên cứu gần đây cho thấy cả hai sự gia tăng này có mối liên quan với nhau.

Kháng sinh có thể gây rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột

Tại sao kháng sinh thường được chúng ta sử dụng để chống lại vi khuẩn gây hại, nhưng cuối cùng lại khiến người ta dễ bị dị ứng hơn? Mặc dù kháng sinh chống lại nhiễm trùng, nhưng chúng cũng làm giảm vi khuẩn bình thường trong đường ruột, thường được gọi là hệ vi khuẩn đường ruột.

Trẻ em sinh trưởng ở các nông trại có hệ vi sinh phong phú đa dạng trong đường ruột, và giảm 70% tỷ lệ mắc dị ứng cũng như hen so với trẻ không sống tại nông trại

Bởi có sự ảnh hưởng qua lại giữa vi khuẩn đường ruột và sự cân bằng bình thường của các tế bào thuộc hệ miễn dịch, nên hệ vi sinh đường ruột đóng một vai trò quan trọng đối với sự trưởng thành của đáp ứng miễn dịch.

Khi sự tương tác giữa vi khuẩn và các tế bào miễn dịch không diễn ra, hệ miễn dịch sẽ phản ứng với cả những chất vô hại như thức ăn hay các thành phần của phấn hoa. Điều này có thể dẫn đến bệnh dị ứng nguy hiểm tiềm ẩn.

Tiếp xúc với các vi sinh vật ở những năm đầu đời là quan trọng đối với sự trưởng thành hoàn toàn của hệ miễn dịch. Giảm những vi sinh vật này có thể khiến chúng ta thấy “sạch sẽ” hơn, nhưng hệ miễn dịch có thể chịu tổn thất.

Càng nhiều vi khuẩn thì càng ít bị dị ứng?

Nghiên cứu tại Châu Âu cho thấy những trẻ em sinh trưởng ở các nông trại có hệ vi sinh phong phú đa dạng trong đường ruột, và giảm 70% tỷ lệ mắc dị ứng cũng như hen so với trẻ không sống tại nông trại. Đây là kết quả sự tiếp xúc với hệ vi sinh rộng lớn cho phép hệ miễn dịch của chúng ta phát triển cân bằng, do đó tạo ra lá chắn bảo vệ đối với các đáp ứng miễn dịch không phù hợp.

(Ảnh: Artfoliophoto/iStock)
(Ảnh: Artfoliophoto/iStock)

Trong khi nỗ lực để ngăn chặn nhiễm trùng, có lẽ chúng ta đã đặt nền móng để con trẻ phát triển các căn bệnh dị ứng và hen đe dọa đến tính mạng chúng.

Lấy ví dụ, một nghiên cứu từ năm 2005 phát hiện thấy trẻ sơ sinh tiếp xúc với kháng sinh trong 4 – 6 tháng đầu có nguy cơ mắc dị ứng cao hơn 1,3 – 1,5 lần. Và với trẻ sơ sinh với tính đa dạng vi khuẩn giảm, điều có thể xảy ra khi dùng kháng sinh, có nguy cơ mắc bệnh chàm tăng.

Không chỉ trẻ em dùng kháng sinh làm nên điều khác biệt đó, mà người mẹ dùng kháng sinh cũng có ảnh hưởng. Nghiên cứu viễn cảnh Copenhagen về hen ở nhóm trẻ nhỏ, cho thấy trẻ có mẹ sử dụng kháng sinh trong quá trình mang thai có nguy cơ mắc hen cao gấp gần 2 lần so với trẻ mà người mẹ không dùng kháng sinh trong quá trình mang thai.

Cuối cùng, trong nghiên cứu trên chuột, con cháu của chuột được sử dụng kháng sinh tăng nguy cơ mắc dị ứng và hen.

Tại sao kháng sinh bị lạm dụng?

Các bác sĩ và bệnh nhân biết rằng làm dụng kháng sinh có thể gây nên vấn đề nghiêm trọng. Dường như có một lượng tương đối nhỏ những bác sĩ đang lạm dụng kê kháng sinh. Nghiên cứu gần đây về việc kê đơn của bác sĩ cho thấy 10% bác sĩ kê đơn kháng sinh cho 95% bệnh nhân của họ bị nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Giờ đây các chuyên gia y tế không nên chỉ lo ngại về sự gia tăng khả năng đề kháng của vi khuẩn, mà còn cần quan tâm đến việc chúng ta có thể đã tạo thêm ra các vấn đề sức khỏe trên bệnh nhân của mình, và có thể là ở con của họ nữa.

Các bậc cha mẹ nên suy nghĩ cẩn thận về việc yêu cầu bác sĩ kê đơn kháng sinh để điều trị bệnh cảm lạnh và đau họng thông thường cho con mình và bản thân. Vì những bệnh này thường do virus gây nên và thường kháng sinh không có tác dụng. Đồng thời các bác sĩ cũng nên suy nghĩ cẩn thận về việc kê thuốc kháng sinh để điều trị những bệnh trên.

Tác giả: Avery August, là giáo sư về miễn dịch, giám đốc khoa vi sinh và miễn dịch học trường Đại học Cornell. Bài báo được đăng lần đầu trên The Conversation.

Đại Hải lược dịch

Xem thêm:

Từ Khóa: