Đại Kỷ NguyênTin tức thời sự quốc tế cập nhật 24/7, văn hoá truyền thống
Thiên hạ hớn hở đều vì lợi mà đến. Thiên hạ nườm nượp đều vì lợi mà đi. Trong cõi trần huyên náo này, có thể giữ được một miền tịnh thổ của tâm linh không? Giở sách Đạo Đức Kinh tuyệt đối có lợi, chỉ 3 câu giản đơn này, cũng đã thọ ích suốt đời.
Đạo Đức Kinh là trước tác của nhà tư tưởng Lão Tử, được các học phái Đạo gia thời Xuân Thu Chiến Quốc tôn là điển tịch sáng lập Đạo gia.
Gần đây, trên thế giới chia sẻ tâm đắc về Đạo Đức Kinh, nhất là 3 câu nói trong đó, được cho là rất có giá trị.
1. Người thuận theo Đất, Đất thuận theo Trời, Trời thuận theo tự nhiên
Nguyên văn: Nhân pháp địa, địa pháp thiên, thiên pháp tự nhiên.
Sự vận hành của Trời Đất là gần với tự nhiên nhất. Cá bơi trong nước, chim bay trên trời, hoa nở hoa tàn, tháng ngày đổi thay, bốn mùa vận chuyển… Vạn vật trong trời đất đều chịu sự an bài của một sức mạnh, tất cả đều theo trật tự rành mạch. Cá sẽ không nghĩ tại sao ta lại không bay trên trời? Chim sẽ không nghĩ, tại sao ta lại không bơi dưới nước? Mùa hè sẽ không chạy đến đứng sau mùa đông, mùa thu cũng không thay chỗ cho mùa xuân…
Do đó, người thuận theo Đất, Đất thuận theo Trời, Trời thuận theo Đạo, Lão Tử bảo với chúng ta rằng trước tiên phải biết kính sợ.
Thiên Địa Nhân nhất thể, có một nguồn gốc cuối cùng – Đạo. Nhân loại nhất thiết không được vì để thỏa mãn tư dục của mình mà phá hoại trật tự hài hòa của Trời Đất. Nếu Trời không yên tĩnh, Đất không yên tĩnh, thì chịu thiệt hại cuối cùng vẫn là nhân loại, mà Đạo không bị bất kỳ tổn thương nào.
Thứ hai, phải tự mình làm. Lão Tử nói: “Công thành sự toại, bách tính đều nói ta tự nhiên” [1]. Sự việc làm thành công rồi, là do bản thân mình thuận theo tự nhiên làm hoàn thành. Tốt xấu ra sao cũng không phải tìm bất kỳ lý do nào, không nên có bất kỳ oán trách nào. Điều tối căn bản nhất của cuộc đời vui vẻ và sự nghiệp thành công là dựa vào chính mình.
Thứ ba, phải vô vi. Nền tảng của tự mình làm vừa vặn là vô vi. Vô vi không phải là cái gì cũng không làm, mà là “Thuận”. Tức là thuận theo hình thế mà làm. Mỗi địa phương đều có tính chất địa lý riêng, mỗi một thời gian đều có thiên thời khác nhau, do đó “Nhân địa chế nghi, tùy thời biến hóa” (Tùy theo nơi chốn mà làm thích hợp, tùy theo thời thế mà biến hóa phù hợp).
2. Ôm giữ cho đầy không bằng dừng. Thăm dò sắc sảo không thể đảm bảo lâu dài. Vàng ngọc đầy nhà, không thể giữ nổi. Giàu sang mà kiêu ngạo, là tự gây mầm họa hoạn. Thành công rồi rút lui, đó là Đạo Trời.
Nguyên văn: Trì nhi doanh chi, bất như kỳ kỷ. Sủy nhi nhuệ chi, bất khả trường bảo. Kim ngọc mãn đường, mạc chi năng thủ. Phú quý nhi kiêu, tự di kỳ cữu. Công toại thân thoái, thiên chi đạo dã.
Tích lũy cho đầy, không bằng kịp thời dừng lại. Nhuệ khí cường thịnh, thì không thể giữ được lâu dài. Trong nhà vàng bạc chất thành núi, thì cũng không ai có thể giữ được. Giàu sang mà lại kiêu ngạo, thì tự mình đang gieo mầm họa hoạn. Thành công rồi thì rút lui, đây mới là hợp với Đạo Trời.
Đạo Trời tuần hoàn. Con người có sinh lão bệnh tử, vật có thành trụ hoại không. Thành trụ hoại không là thuật ngữ dùng trong Phật giáo. Thành là sự vật xuất hiện. Trụ là sự vật phát triển tốt tươi một giai đoạn thời gian. Hoại là bắt đầu đi xuống dốc. Không là tất cả về cát bụi.
Vạn vật cõi thế gian, không gì là không như vậy.
Chúng ta muốn lưu giữ cứng cáp, cứng thì dễ gẫy. Chúng ta muốn lưu giữ tài sản, giàu không quá 3 đời. Chúng ta muốn duy trì quyền lực, đời con đã không còn được nữa rồi.
Lão Tử nhắc nhở chúng ta phải “trống rỗng”: Trống rỗng mới có thể chứa được ngoại vật, do đó không được ôm giữ, không được chiếm hữu. Luận Ngữ có chép, Tăng Sâm khen ngợi Nhan Hồi: “Có mà như không, đầy chắc mà như trống rỗng”. Có mà như không có, thực tại mà như trống không, cũng chính là nói ra đạo lý này.
Trống rỗng mới có thể dung nạp hết thảy, không gây ra oan thù.
Trống rỗng mới có thể không luyến tiếc quyền lực vị trí, nên bỏ liền bỏ, nên đi liền đi. “Chẳng muốn người khen nhan sắc tốt, chỉ giữ thanh khí khắp càn khôn”.
Phải có mức độ: Trống rỗng là cảnh giới, có mức độ thực sự là công phu. Với người thế gian mà nói, giữa người với người có biên giới, không thể mạo phạm. Về vật chất mà nói, chỉ lấy cái cần thiết, không lấy cái ham muốn. Với con người và tự nhiên mà nói, Trời Đất có cái tận mỹ mà chẳng nói, chỉ có thể quan sát từ xa mà chẳng thể khinh nhờn.
Nên biết dừng: Tô Đông Pha viết trong “Xích Bích phú”: “Ở trong trời đất, vật đều có chủ, nếu không phải của mình, thì tơ hào cũng chẳng lấy. Chỉ có gió mát trên sông, trăng trong trên núi… cứ mặc sức lấy, cứ dùng chẳng hết, là kho tàng vô tận của Tạo hóa”.
Không phải của mình thì tơ hào cũng chẳng lấy. Gió mát trăng thanh tuy vô tận, nhưng lầu ngắm trăng, gác đón gió, có thể vô tận không? Do đó, biết dừng chính là: Mở lòng tâm sự đều vô hạn, một chút đạo tâm bốn biển chung.
3. Do đó vật tổn hao mà lại có lợi ích, hoặc có lợi ích mà lại bị tổn hao
Nguyên văn: Cố vật hoặc tổn chi nhi ích, hoặc ích chi nhi tổn.
Câu này vô cùng tinh xảo, thể hiện tinh túy của văn hóa truyền thống Á Đông.
Người hiện đại chúng ta, rất là sòng phẳng. Tôi làm cho anh bao nhiêu việc, anh trả cho tôi bao nhiêu tiền. Anh bảo tôi làm một việc nào đó, tôi nhất định phải hỏi lợi ích thế nào? Hễ nơi nào văn minh vật chất tràn tới, thì tất cả đều lấy lợi ích hiện thực làm tiêu chuẩn đánh giá tốt xấu. Không có lợi ích hiển hiện dễ thấy, thì có đáng làm không? Hết thảy đều nhìn ngắn ngủi và nông cạn như thế này.
Câu nói này của Lão Tử nghĩa là: “Hết thảy sự việc, có lúc thấy là bị tổn thất, nhưng trái lại lại có lợi ích, có lúc thấy có lợi ích nhưng trái lại lại bị tổn thất”.
Người Á Đông xưa vốn coi trọng sự cân bằng, lâu dài và hài hòa trong chỉnh thể. Bất kể sự việc gì cũng có hai mặt âm dương, dương tăng trưởng thì âm tiêu hao, âm tiến thì dương thoái. Mấu chốt vấn đề không phải là dương chiếm bao nhiêu, âm chiếm bao nhiêu thì mới thích hợp, mà là cân bằng âm dương mới phù hợp nhất với Đạo của Trời Đất.
Có lúc tạm thời có lợi, nhưng phá hoại cân bằng âm dương, đối với sự ổn định của tương lai có ảnh hưởng tiêu cực vô cùng to lớn. Có lúc tạm thời chịu tổn thất, nhưng lợi cho duy trì cân bằng âm dương, thì đối với sự hài hòa trong tương lai có tác dụng thúc tiến rất to lớn.
Do đó, các nhân vật Thánh hiền cổ đại không nói lợi thế nào, mà thích nói “cát” (may mắn), nói phúc. May mắn và phúc lành coi trọng hiệu quả tích lũy lâu dài, mà không chú trọng được mất một thành một trì trước mắt.
Do đó người Á Đông thường nói, người may mắn tự có thiên tướng, người có thể duy trì Đạo Trời, tích đức hành thiện, đương nhiên ông Trời sẽ để mắt đến.
Căn bản của “Liễu Phàm tứ huấn” do Viên Liễu Phàm đời Minh trước tác, chính là lời Vân Cốc thiền sư ở chùa Thê Lộ Tự răn dạy ông: “Mệnh do kỷ lập, phúc tự kỷ cầu” (Mệnh do mình tạo dựng nên, phúc do mình tìm cầu được).
“Kỷ lập” ở đây không phải là tự mình làm bừa, mà là có thiên mệnh, thiên mệnh này chính là chữ Thiện. Căn bản của “Kỷ lập” chính là Đức, chính là Thiện.
Lão Tử nói: “Thiên đạo vô thân, thường ư thiện nhân” (Đạo Trời không thân với ai, mà thường ở chỗ người Thiện”.
Các Thánh nhân, người sáng lập tôn giáo trong thiên hạ đều dạy nhân loại chỉ một chân lý, tích đức hành thiện mới được may mắn, mới có phúc lành.
Ông Trời có đức hiếu sinh, cuối cùng là tổn hại hay lợi ích, mấu chốt là có lợi cho sự hài hòa của quần thể dân tộc, có lợi cho sự cân bằng giữa con người và tự nhiên hay không.
Đây là một quá trình lâu dài, đây là sự nghiệp của cả đời người.
Thiên hạ hớn hở đều vì lợi mà đến. Thiên hạ nườm nượp đều vì lợi mà đi. Trong cõi trần huyên náo này, có thể giữ được một miền tịnh thổ của tâm linh không? Giở sách Đạo Đức Kinh tuyệt đối có lợi, chỉ 3 câu giản đơn này, cũng đã thọ ích suốt đời.
Theo soundofhope.org
Nam Phương biên dịch
Chú thích:
[1] Tạm dịch nghĩa: “Thành công rồi, sự việc xong xuôi rồi, nhân dân bách tính đều nói: Ta làm một cách rất tự nhiên, thuận theo tự nhiên mà làm”.
