Mới đây, các nhà lãnh đạo Trung Quốc – Nhật Bản – Hàn Quốc đã tổ chức một cuộc gặp lần đầu tiên tại Seoul, Hàn Quốc, sau 4 năm. Theo nhà bình luận gốc Hoa, Vương Hách (王赫), từ góc nhìn của ĐCSTQ, lợi ích lớn nhất là việc nối lại các cuộc đàm phán thương mại tự do giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Nếu hiệp định thương mại tự do Trung – Nhật – Hàn được đàm phán, nó không chỉ duy trì mức độ ổn định nhất định trong quan hệ kinh tế 3 bên –  vốn đang có những điều chỉnh sâu sắc, mà còn làm trì hoãn tiến trình “loại bỏ rủi ro” do Hoa Kỳ dẫn đầu.

Hoa Kỳ đã dần dần phát triển một bộ phương pháp để “giảm thiểu rủi ro” cho nền kinh tế và công nghệ của ĐCSTQ. Bắc Kinh rất lo lắng và đang tìm mọi cách để đi ngược lại và phải gắn liền với Hoa Kỳ. Bởi vì, cho dù mục tiêu ngắn hạn là nền kinh tế Trung Quốc sẽ thoát khỏi tình trạng bất ổn thị trường hay mục tiêu dài hạn là nền kinh tế Trung Quốc vượt qua Hoa Kỳ, ĐCSTQ không thể làm gì nếu không có vốn, công nghệ và thị trường do Hoa Kỳ và phương Tây cung cấp.

Làm sao để được gắn liền với Hoa Kỳ? 

Nhà bình luận Vương Hách lập luận rằng, Bắc Kinh nhận thấy rằng nền tảng Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) có thể lợi dụng được. APEC được thành lập vào năm 1989, Trung Quốc và Hoa Kỳ đều là thành viên. 

Năm 1994, các nhà lãnh đạo APEC đề xuất tại Bogor, Indonesia mục tiêu tự do hóa thương mại và đầu tư cho các nước thành viên phát triển vào năm 2010, và các nước đang phát triển vào năm 2020. Nhìn chung, các “Mục tiêu Bogor” của APEC cơ bản đã đạt được. 

Tháng 11/2020, các nhà lãnh đạo APEC đã thông qua “Tầm nhìn Putrajaya”: “Xây dựng một cộng đồng Châu Á – Thái Bình Dương cởi mở, năng động, vững mạnh và hòa bình vào năm 2040”, tức là Khu vực Thương mại Tự do Châu Á – Thái Bình Dương (FTAAP). Nếu lộ trình FTAAP được đào sâu và khai triển, ĐCSTQ cũng sẽ kìm chân Mỹ.

Hiện nay, có hai con đường để thúc đẩy FTAAP. Một là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Ban đầu, chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Obama đã lãnh đạo một số nước châu Á – Thái Bình Dương ký kết Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), nhưng chính quyền cựu Tổng thống Trump, lên nắm quyền vào năm 2017, đã rút khỏi hiệp định; 

Nhật Bản đã tiến tới và đạt được thỏa thuận với các thành viên TPP; ngoài Mỹ, biến TPP thành CPTPP hiện nay bao gồm 11 quốc gia trong đó có Việt Nam. 

Năm 2023, Anh sẽ trở thành thành viên mới đầu tiên của CPTPP. Ban đầu Bắc Kinh phản đối CPTPP, nhưng sau đó đã thay đổi lập trường và nộp đơn xin gia nhập Hiệp định này vào năm 2021. Hàn Quốc cũng đã khởi xướng quá trình tham gia.

Một con đường khác là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). RCEP được 10 nước ASEAN khởi xướng vào năm 2011, với sự tham gia của Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand và Ấn Độ. Các cuộc đàm phán đã hoàn tất vào tháng 11/2019, Ấn Độ rút lui giữa chừng, và hiệp định chính thức có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2022. Trong vòng 20 năm, hơn 90% thương mại hàng hóa giữa các nước thành viên sẽ được miễn thuế. Thỏa thuận này cũng mở cửa cho các nền kinh tế bên ngoài khác.

RCEP có ý nghĩa đặc biệt đối với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. GDP và khối lượng thương mại của mỗi nước này chiếm hơn 80% tổng RCEP. Tuy nhiên, trong số 3 nước Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc chỉ có Trung và Hàn đạt được hiệp định thương mại tự do vào năm 2015. 

Chưa có hiệp định thương mại tự do nào giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Trước khi ký kết RCEP, hàng nhập khẩu “không thuế quan” của Trung Quốc từ Nhật Bản chỉ chiếm 8% và hàng nhập khẩu “không thuế quan” của Nhật Bản từ Hàn Quốc chỉ chiếm 19%. 

Tỷ lệ thương mại nội khối của ba nước khó có thể vượt quá 20%, thấp hơn nhiều so với mức 64% của EU, 50% của Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và 24% của ASEAN. Lần đầu tiên, RCEP đưa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc vào hệ thống khu vực thương mại tự do, mở cửa thị trường cho nhau và giảm thuế. Điều này có tiềm năng rất lớn.

Điều 24 của tuyên bố chung trong cuộc gặp các nhà lãnh đạo Trung – Nhật – Hàn cho biết: “Chúng tôi hiểu tầm quan trọng của việc thực hiện minh bạch, suôn sẻ và hiệu quả Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) làm cơ sở cho quan hệ Trung Quốc – Nhật Bản – Hàn Quốc. 

Chúng tôi sẽ tiếp tục thảo luận về việc đẩy nhanh các cuộc đàm phán về Hiệp định Thương mại Tự do Trung -Nhật – Hàn nhằm đạt được một hiệp định thương mại tự do, công bằng, toàn diện, chất lượng cao, một hiệp định thương mại tự do đôi bên cùng có lợi và có giá trị riêng.

Chúng tôi tái khẳng định RCEP là một hiệp định khu vực cởi mở, toàn diện và khuyến khích Ủy ban hỗn hợp RCEP đẩy nhanh các cuộc thảo luận về tiến trình gia nhập của các thành viên RCEP mới”.

Theo nhà bình luận Vương Hách, đây là điều mà chính quyền Trung Quốc đã nỗ lực đạt được. Nó chứa đựng ít nhất bốn âm mưu bí mật của ĐCSTQ.

4 âm mưu của Bắc Kinh ‘bám’ lấy Hoa Kỳ

Thứ nhất, vòng tròn kinh tế Bắc Mỹ do Hoa Kỳ đứng đầu, vòng tròn kinh tế châu Âu tập trung vào Vương quốc Anh, Đức và Pháp, và vòng tròn kinh tế châu Á tập trung vào Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. 

Trong tình hình hiện tại, ĐCSTQ không thể thống trị vòng tròn kinh tế châu Á. Những nỗ lực thống trị các cuộc đàm phán Hiệp định thương mại tự do FTA 10+3 Đông Á của ĐCSTQ đã nhiều lần bị thất bại. 

Cách duy nhất là chỉ có thể áp dụng chiến lược “hội nhập – chuyển đổi” và có quyền lên tiếng bằng cách tích cực tham gia đàm phán hợp tác khu vực.

Thứ hai, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan thành lập Liên minh Chip. Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hà Lan đã đạt được thỏa thuận về chip, và bảy quốc gia bao gồm Hoa Kỳ, Canada, Úc, Pháp, Đức, Nhật Bản và Vương quốc Anh đã cùng nhau thành lập Liên minh khoáng sản “Chìa khóa bền vững”. 

Nhà bình luận Vương Hách cho biết, đây đều là những vòng vây của ĐCSTQ. Thông qua đàm phán thương mại tự do giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, Bắc Kinh có thể kiềm chế được Nhật Bản và Hàn Quốc.

Thứ ba, 11 trong số 15 quốc gia RCEP đã tham gia “Khuôn khổ thịnh vượng kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” (IPEF) do Hoa Kỳ lãnh đạo. Điều kiện để Mỹ thúc đẩy chuyển giao chuỗi cung ứng sang các nước này là phải chấp nhận “kiểm soát xuất khẩu, rà soát an ninh đầu tư và hạn chế chuyển giao công nghệ”. 

Nếu ĐCSTQ lôi kéo Nhật Bản và Hàn Quốc cùng thúc đẩy việc thực hiện hiệu quả RCEP và đàm phán các vấn đề thương mại mới, đồng thời tích cực mở rộng thành viên, tức là thúc đẩy việc kết nạp Chile, Peru, Mexico, Papua New Guinea và Fiji vào RCEP, và xây dựng liên minh Trung-Nhật ở cấp độ cao hơn trên cơ sở RCEP, khi đó Bắc Kinh không phải lo lắng quá nhiều về việc IPEF làm suy yếu RCEP.

Thứ tư, Nhật Bản đang dẫn đầu trong CPTPP. Nếu một hiệp định thương mại tự do giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc được đàm phán, khả năng Trung Quốc gia nhập CPTPP sẽ tăng lên rất nhiều. Mặt khác, Nhật Bản cũng muốn lôi kéo Mỹ quay trở lại CPTPP. 

Theo nhà bình luận Vương Hách, nếu Trung Quốc và Mỹ cùng tham gia CPTPP và tham gia đàm phán FTAAP cùng lúc thì đây chính là điều mà ĐCSTQ mong muốn thấy.

Có thể thấy, ĐCSTQ đặt nhiều hy vọng vào việc nối lại đàm phán thương mại tự do giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Tuy nhiên, chuyên gia Vương chỉ ra rằng, các cuộc đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do Trung – Nhật – Hàn đã được tiến hành 16 vòng kể từ khi bắt đầu vào tháng 11/2012, điều này cho thấy bản thân các cuộc đàm phán đang rất khó khăn. 

Hơn nữa, nền kinh tế Trung Quốc hiện đang ở trong một tương lai không chắc chắn và sức hấp dẫn của nước này đối với Nhật Bản và Hàn Quốc đang giảm dần. Khối lượng thương mại giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đã giảm trong hai năm qua và cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều nhấn mạnh đến an ninh kinh tế.

Quan trọng hơn, mô hình chiến lược đối lập lưỡng cực giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đang gia tăng, và chính sách của ĐCSTQ đối với Đài Loan là vô cùng bất ổn. 

Một khi chiến tranh ở eo biển Đài Loan nổ ra, mối quan hệ giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc và ĐCSTQ sẽ vô cùng bất ổn, ít nhất họ sẽ bước vào một cuộc chiến tranh lạnh. Theo nhà bình luận Vương Hách, điều này khiến Nhật Bản và Hàn Quốc, đặc biệt là Nhật Bản, không thể ràng buộc nền kinh tế của họ với Trung Quốc.

Do đó, rất khó để nói các cuộc đàm phán thương mại tự do giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ đi được bao xa khi nối lại.