Nói đến võ thuật Trung Hoa, người ta thường nhắc đến Lý Tiểu Long với những màn trình diễn Kung Fu đẹp mắt. Nhưng là người có võ công tuyệt đỉnh, lại là bậc tài tử điện ảnh nổi tiếng, vì sao anh lại đột ngột ra đi khi tuổi đời còn sung mãn?

Thành danh từ phim ảnh cùng với kỹ năng võ thuật siêu phàm, Lý Tiểu Long được xem là biểu tượng số 1 của võ thuật Trung Hoa thế kỷ XX.

Việc Lý Tiểu Long đột ngột ra đi năm 32 tuổi đã đem đến sự tiếc nuối vô hạn cho người hâm mộ cũng như giới yêu thích võ thuật toàn cầu. Nhưng nhìn từ khía cạnh võ công truyền thống, Lý Tiểu Long là người luyện võ thực thụ, đáng lẽ anh đã có thể để lại sự nghiệp huy hoàng hơn thế nữa…

Võ đạo không phải thương mại, tâm không tịnh thì không thể học võ công chân chính

Có một câu chuyện được con trai của Diệp đại sư là Diệp Chuẩn kể lại trong bài viết đang được đăng tải trên một số website của các chi nhánh Vịnh Xuân quyền. Bài viết có đoạn:

“Trước khi Lý Tiểu Long sang Mỹ, Diệp Vấn đã dặn rằng võ thuật Trung Hoa là một trong những nghệ thuật tinh vi của người Trung Quốc nên đừng dễ dàng dạy cho người nước ngoài. Đây là quan niệm phổ biến ở các vị võ sư lớn tuổi thời đó và Lý Tiểu Long đã hứa. Nhưng rất nhanh sau khi đến Mỹ, Tiểu Long đã mở võ đường dạy môn sinh nước ngoài kỹ thuật Vịnh Xuân trong sự ngạc nhiên và thất vọng của Diệp Vấn.

Mùa hè năm 1965, Lý Tiểu Long trở lại Hồng Kông vì cha mất và giải quyết số tài sản thừa kế. Anh đã trở lại võ quán thăm Diệp sư phụ và đặt vấn đề muốn học nốt bài cuối cùng của kỹ thuật Vịnh Xuân là Mộc Nhân Thung. Đó là bài học mà anh chưa kịp học trong quãng thời gian trước khi đi Mỹ. Đồng thời Lý Tiểu Long cũng muốn quay video cảnh Diệp Vấn tập bài Tiểu Niệm Đầu để làm tài liệu giảng dạy khi về Mỹ. Đổi lại, Lý Tiểu Long đề nghị mua cho sư phụ một căn nhà lớn.

Nhưng lời đề nghị có phần thực dụng của Tiểu Long khiến sư phụ tổn thương và ông đã từ chối. Diệp Vấn nói:

“Tôi không thể đồng ý điều đó vì lý do: Thứ nhất là cậu không phải học trò duy nhất của tôi. Thứ hai, tôi chưa bao giờ đồng ý một yêu cầu nào của bất kỳ một học trò nào tương tự như vậy. Nếu tôi đồng ý với cậu, tôi sẽ phải ăn nói ra sao với các học trò khác?”.

Lý Tiểu Long quay sang nhờ Diệp Chuẩn giúp đỡ nhưng Diệp Chuẩn nói: “Quả thật chúng tôi đã sống khó khăn từ ngày mới sang Hồng Kông hơn 10 năm về trước. Chúng tôi thậm chí vẫn còn đi ở trọ chưa có nhà riêng. Lời đề nghị về một căn nhà mới có thể giúp chúng tôi bớt nhiều khó khăn. Tuy nhiên, bậc nam tử có nhiều thứ quý báu hơn là sự thoải mái về đời sống vật chất. Bên cạnh đó, cha tôi có cá tính rất mạnh và ý chí kiên định. Điều này cả tôi và cậu đều biết. Nếu ông đã từ chối cậu, tôi không thể thuyết phục ông thay đổi quyết định được”.

Cũng theo Diệp Chuẩn, sau khi Lý Tiểu Long trở nên nổi tiếng trên màn ảnh và phát biểu những lý thuyết về môn Tiệt Quyền Đạo của mình trên sách báo thì Diệp Vấn không bao giờ nhắc đến Tiểu Long nữa. Thậm chí Diệp Vấn không thích người khác nói về Tiểu Long trước mặt mình”.

Sư phụ Diệp Vấn. (Ảnh: baidu.com)

Lý Tiểu Long lúc này đã có bản lĩnh võ công và khá nổi tiếng trên thế giới, vậy vì sao anh phải quay lại tìm Diệp Vấn để học và thậm chí còn nguyện ý trả một số tiền rất lớn?

Bậc danh sư cổ truyền như Diệp Vấn khi làm gì đều có ẩn ý trong đó. Thực chất, không phải hành động lập võ đường dạy cho người nước ngoài hay đề nghị mua cho thầy căn nhà để đổi lấy võ đã làm Diệp Vấn thất vọng. Đó chỉ là lý do bề mặt mà thôi.

Sự thực là sau nhiều năm luyện võ thực chiến, thân thể đã đến giới hạn cần đột phá, nhưng do không được chuẩn bị nền tảng cơ sở nội lực đầy đủ nên Lý Tiểu Long không thể nào bước qua ngưỡng cửa đó để tiến đến trình độ cao hơn. Anh biết giá trị của nền tảng đó và muốn bù đắp lại bằng mọi giá nên không nề hà chuyện tiền bạc. Nhưng đó là chuyện không thể, vì ngay từ đầu Diệp sư phụ đã quyết định không truyền cho anh những điều tinh túy. Vì để xây dựng nền tảng đó không chỉ đòi hỏi khổ luyện trong thời gian dài mà còn cần phải tu tâm dưỡng tính, đạt đến sự thanh tĩnh nhất định mới có thể đạt thành tựu.

Với tâm tranh đấu mãnh liệt từ nhỏ, dẫu có dạy thì cũng là vô ích, đến giờ Lý Tiểu Long mới phát hiện ra thì đã quá muộn màng. Không phải sư phụ không muốn truyền mà là vì Lý Tiểu Long không có đủ khả năng. Ngày xưa đã không đủ đức hạnh để học, ngày nay lại thêm tâm danh lợi đầy đầu, sao có thể học mà đạt thành tựu đây?

Nhưng vì sao sư phụ Diệp Vấn lại từ mặt Lý Tiểu Long cho đến lúc ông mất, trong khi anh đã nổi tiếng khắp năm châu?

Lối sống và tư duy của một người sẽ quyết định số mệnh của người đó. Cách sống và suy nghĩ đầy tranh đấu của Lý Tiểu Long đã gây nhiều bất ổn ngay từ nhỏ nên cũng quyết định vận mệnh không tốt sau này. Diệp Vấn là bậc danh sư võ thuật cổ truyền đồng thời cũng có khả năng xem tướng mệnh, có thể ngay từ đầu ông đã thấy trước tương lai của Lý Tiểu Long sau này. Ông đã từng nói rằng Lý Tiểu Long có tướng đoản mệnh – Liệu có thể đem võ học vô giá truyền cho một người có mệnh số ảm đạm hay không? Nếu làm thế, khác nào bêu xấu danh tiếng bản thân và ảnh hưởng môn phái của chính mình? Diệp đại sư quả không hổ là tông sư vậy.

Theo lời kể từ con trai thứ hai của Diệp Vấn thì ông từng nói rằng: Để một người tìm được thầy dạy đã khó, nhưng còn khó hơn khi người thầy đi tìm đệ tử cho mình. (Ảnh: fotor.ir)

Sai lầm luyện võ kết hợp thể hình: Thành tựu thì nhanh, vận mệnh thì chóng…

Sau khi trở về Mỹ năm 1965, Lý Tiểu Long đã thay đổi cách tiếp cận với việc luyện võ và dựa theo cách tập thể hình truyền thống tạo ra chương trình tập luyện riêng cho mình như sau:

“Lý Tiểu Long đã theo phương pháp thể hình truyền thống để xây dựng những cơ bắp đồ sộ và toàn diện. Chương trình tập luyện Weight training mà Lý Tiểu Long sử dụng trong thời gian lưu trú tại Hồng Kông năm 1965 nhấn mạnh vào cánh tay. Tại thời điểm đó, Lý Tiểu Long tập biceps curl (bo tay trước) có trọng lượng 70 đến 80 lb tương đương 32 đến 36 kg mỗi tay 3 hiệp 8 lần, cùng với các bài tập khác, chẳng hạn như squat (gánh tạ), push-up (chống đẩy), reverse curl (chống đẩy đảo ngược), concentration curl (nồng độ cơ bắp), French presse (tập tạ kiểu Pháp), wrist curls (sức mạnh cổ tay) và reverse wrist curl (trồng cây chuối), Lý Tiểu Long thực hiện từ 6 đến 12 lần mỗi hiệp. Bruce (tên tiếng Anh của Lý Tiểu Long) luôn luôn thử nghiệm với các bài tập hàng ngày để tối đa hóa thể chất của mình và đẩy cơ thể con người tới giới hạn của nó. Anh sử dụng nhiều bài tập khác nhau, bao gồm cả nhảy dây.

Lý Tiểu Long tin rằng các cơ bụng là một trong những nhóm cơ quan trọng nhất đối với một võ sư, bởi hầu như tất cả các chuyển động đều đòi hỏi một mức độ nào đó nhóm cơ này. Mito Uyehara nhớ lại rằng: “Bruce Lee luôn luôn cảm thấy rằng nếu phần bụng của bạn không được phát triển, thì việc đánh đấm không phải là chuyện của bạn”. Theo Linda Lee Cadwell, ngay cả khi không tập luyện, Lý Tiểu Long sẽ thường xuyên thực hiện các bài tập ngồi dậy liên tục và các bài tập bụng khác suốt cả ngày khi ở nhà, chẳng hạn như trong quá trình xem truyền hình. Bà cho biết: Bruce phát cuồng về những bài tập cơ bụng. Anh ấy luôn luôn thực hiện đứng lên, ngồi xuống, dậm chân tại chỗ, nâng cơ bụng và gia tăng thể lực.

Lý Tiểu Long tập từ 7 giờ sáng đến 9 giờ sáng, bao gồm các bài tập bụng, rèn luyện tính linh hoạt và chạy. Từ 11 đến 12 giờ anh thường tập cử tạ và đạp xe. Một bài tập điển hình của anh là chạy 2-6 dặm (3.6-9.6 km) từ 15-45 phút, khi chạy anh thay đổi tốc độ trong 3-5 phút; đạp xe tương đương với 10 dặm (khoảng 16 km) trong 45 phút bằng xe đạp của phòng tập. Anh thỉnh thoảng thực hiện với nhảy dây 800 lần sau khi đi đạp xe. Sau đó lại thực hiện bài tập để tôi luyện nắm đấm của mình, bao gồm thục mạnh tay vào xô đá thô và sỏi 500 lần vào những ngày tập luyện.”

Lý Tiểu Long luyện tập. (Ảnh: ihealth3.com)

Thay đổi trong cách suy nghĩ về luyện võ của Lý Tiểu Long bắt đầu từ sau khi Diệp sư phụ nói lời từ chối. Anh không còn cách nào khác nên phải tự mình sáng chế ra một loại phương pháp để nâng cao tiềm năng bản thân hòng đột phá đến trình độ cao hơn. Nhưng đây chính là sai lầm lớn nhất mà anh từng làm.

Chương trình huấn luyện nói trên cộng với lối sống phóng túng sau này đã thực sự hủy diệt cuộc đời anh. Nó chính là con đường làm suy hao cơ thể nhanh chóng, vì nó hoàn toàn ngược lại với võ công truyền thống.

Ví dụ dễ thấy nhất chính là quan điểm của Lý Tiểu Long về tầm quan trọng của cơ bụng đối với việc luyện võ: “Lý Tiểu Long tin rằng các cơ bụng là một trong những nhóm cơ quan trọng nhất đối với một võ sư, bởi hầu như tất cả các chuyển động đều đòi hỏi một mức độ nào đó nhóm cơ này”. Cơ bụng có tác dụng đối với việc phát lực cho các chiêu thức, điều đó đúng khi áp dụng với các môn sinh nhập môn và sơ cấp: Họ cần học cách vận dụng cơ bắp để phát lực trong các chiêu thức, đặc biệt là cơ bụng.

Nhưng cơ bụng chỉ là một phần của việc hô hấp theo phương pháp bí truyền để tích tụ nội khí sản sinh ra kình lực, là bước đầu trong việc xây dựng nền tảng nội lực thâm hậu cho võ giả để sau này tiến lên trình độ cao hơn một cách vững chắc. Vì thế võ công cổ truyền từ bậc trung cấp trở lên chú trọng luyện khí tập trung ở bụng dưới (đan điền) để phát triển nội công chứ không phải phát triển cơ bụng. Dĩ nhiên cơ bụng của võ giả sẽ phát triển rất mạnh mẽ do quá trình khổ luyện hô hấp thổ nạp khi vận công. Còn luyện tập cơ bắp kiểu thể hình một cách quá đà sẽ gây ra nhiều nội thương khó chữa, cũng như làm cơ thể lão hóa nhanh chóng. Võ công truyền thống không hề khuyến khích điều này. Vì võ học thoát thai từ văn hóa cổ, vốn trọng sự hài hòa và trường cửu, nên nếu luyện võ đúng đắn thì càng luyện càng sống thọ và nội lực càng sung mãn.

Ví dụ như các đại danh sư võ học ngày xưa đến 80 tuổi nội công vẫn sung mãn, trong khi đó các võ sĩ hiện đại như MMA hay quyền anh thì đến 40 là cơ thể đã bắt đầu suy thoái. Thậm chí một số võ sĩ nổi tiếng còn bị bệnh khá nặng không chữa được do di chứng chấn thương.

Trong võ công truyền thống, khi một võ sư phát triển được nội công thì cơ bắp sẽ giảm tầm quan trọng, và những chiêu thức tấn công từ cơ bắp của các võ sĩ thông thường sẽ không còn làm tổn thương được người đó. Có thể do Lý Tiểu Long học võ để giao đấu và thời gian học ngắn (6 năm) nên anh chỉ học võ công thực chiến mà hoàn toàn không học được cách luyện nội công từ Diệp đại sư. Điều này dẫn đến tư duy sai lầm khi anh muốn phát triển lên tầng cao hơn, tầng của nhu kình và nội lực. Anh chỉ biết cách phát triển cơ bắp thân thể đến cực hạn chứ không thể đạt đến các trình độ cao siêu hơn, trình độ dành cho các đệ tử nội môn chân truyền.

Lý Tiểu Long chỉ biết cách phát triển cơ bắp thân thể đến cực hạn chứ không đạt đến các trình độ cao siêu hơn, trình độ dành cho các đệ tử nội môn chân truyền. (Ảnh: rizer.tv)

Cái ‘Đạo của nước’ mà Lý Tiểu Long ngộ được năm 17 tuổi đem đến cho anh “Nhất Thốn Quyền” lừng danh. Nhưng nó chỉ là khởi đầu, sau đó hành giả công phu còn phải theo sự chỉ dẫn của sư phụ khổ luyện tâm thân trong nhiều năm mới có thể chuyển hóa từ cương kình sang nhu kình, bước lên tầng cao mới. Rồi một thời gian dài sau nữa, sự tu luyện tinh tấn của hành giả cộng thêm Đạo Tâm vững chắc không vướng danh lợi thì một ngày đủ cơ duyên sẽ đốn Ngộ mà dung hòa tất cả kình lực nội công biến thành một thể năng lượng cao hơn, xuất ra công lực. Đó là cảnh giới của Ueshiba (sáng tổ Aikido), của Miyamoto (đệ nhất kiếm thánh Nhật Bản), của Ngũ Mai sư thái (sáng tổ Vịnh Xuân), v.v. Đến trình độ này thì thậm chí chỉ với một ánh nhìn hay một cái phất tay cũng đã đủ hóa giải mọi cuộc xung đột, đâu cần cạnh tranh cơ bắp làm gì khi tất cả chiêu thức trên đời không thể làm tổn thương đến họ.

Nói tóm lại, sự từ chối của Diệp sư phụ cộng với “sáng tạo” của Lý Tiểu Long kết hợp luyện võ và thể hình có thể coi là một trong những nguyên nhân khiến anh không thể tiến xa hơn trên con đường võ học.

Tĩnh Thủy