Đại Kỷ NguyênTin tức thời sự quốc tế cập nhật 24/7, văn hoá truyền thống
Trong cuộc đời mỗi người, từ nhỏ cho đến già, chúng ta đều phải học. Nhưng nếu không biết lựa chọn cái cần học, thứ tự ưu tiên, thì giống chú tiểu, tất bật tối ngày mà chẳng thành tựu gì.
Ở một ngôi chùa trên núi có một lão thiền sư, ông phát hiện rằng, có một chú tiểu vô cùng cần cù chịu khổ chịu khó, bất kể là đi hóa duyên, hay xuống bếp rửa rau, chú tiểu này luôn bận rộn tất bật từ sáng đến tối.
Chú tiểu này nội tâm rất dằn vặt, quầng mắt chú càng ngày càng thâm đen, cuối cùng, không chịu nổi, chú tìm đến sư phụ.
Chú tiểu nói với lão thiền sư rằng: “Sư phụ, con mệt mỏi quá rồi, nhưng vẫn chưa thấy có được thành tựu gì cả, không biết là nguyên nhân gì ạ?”
Lão thiền sư trầm tư một lát nói: “Con đem cái bát hàng ngày đi hóa duyên lại đây”.
Chú tiểu liền đem cái bát đến, lão thiền sư nói: “Được rồi, hãy để nó ở đây, con lại đi lấy quả óc chó bỏ đầy bát cho ta”.
Chú tiểu không biết dụng ý của sư phụ, đem một đống quả óc chó đến. Bỏ vào bát khoảng 10 quả, bát đã đầy rồi.
Lão thiền sư hỏi chú tiểu: “Con có thể bỏ thêm quả óc chó vào bát được nữa không?”
“Không thể thêm được nữa, bát đã đầy rồi, nếu bỏ thêm nữa sẽ rơi ra ngoài” – Chú tiểu trả lời.
“Ô, bát đã đầy rồi ư? Con hãy đem ít gạo tới đây” – Lão thiền sư nói.
Chú tiểu lại đem ít gạo ra, chú bỏ gạo vào kẽ hở giữa các quả óc chó trong bát, thì lại có thể bỏ được rất nhiều gạo vào, cho đến khi gạo bắt đầu tràn ra ngoài. Chú tiểu lúc đó mới dừng lại, bỗng nhiên như ngộ ra điều gì, chú nói: “Ôi, thì ra cái bát lúc nãy vẫn chưa đầy”.
“Thế bây giờ đã đầy chưa?” – Lão thiền sư hỏi.
“Bây giờ đầy rồi” – Chú tiểu trả lời quả quyết.
“Con hãy đem ít nước đến đây” – Lão thiền sư yêu cầu.
Chú tiểu lại đi lấy nước, rồi đổ một gáo nước vào trong bát, lượng nước khoảng gần nửa bát được rót vào thì các khe hở đã được điền đầy hết.
Lão thiền sư lại hỏi: “Lần này đầy chưa?”.
Chú tiểu nhìn cái bát đã đầy, nhưng cũng không dám trả lời. Chú tiểu thực sự không biết sư phụ còn có thể bỏ thêm cái gì vào được nữa. Lão thiền sư cười nói: “Con đi lấy thìa muối lại đây”.
Lão thiền sư lại bỏ muối tan vào nước, không chút nước nào bị tràn ra.
Chú tiểu như ngộ ra điều gì. Lão thiền sư hỏi tiếp: “Con nói coi, điều này nói lên cái gì?”
Chú tiểu nói: “Con đã hiểu ra, điều này nói rõ, thời gian nếu biết tranh thủ, thì luôn luôn có”.
Lão thiền sư lại cười, lắc đầu nói: “Đó không phải là điều ta muốn nói với con”.
Tiếp theo, lão thiền sư lại đem những thứ trong bát đổ ra chậu, chỉ còn lại cái bát không.
Lão thiền sư chậm rãi thao tác, vừa đổ vừa nói: “Vừa rồi chúng ta bỏ vào quả óc chó vào trước tiên, bây giờ chúng ta bỏ ngược lại, xem xem sẽ như thế nào?”
Lão thiền sư bỏ một thìa muối vào trước, rồi lại đổ nước vào. Sau khi đổ đầy nước, lại bỏ gạo vào bát, nước bắt đầu tràn ra ngoài. Khi bát đã đầy gạo, lão thiền sư hỏi chú tiểu: “Con xem, bây giờ có bỏ quả óc chó vào bát được nữa không?”
Lão thiền sư nói: “Nếu cuộc đời của con như chiếc bát, khi trong bát toàn là những việc nhỏ mọn như hạt gạo này, thì những quả óc chó to của con làm sao có thể bỏ vào được nữa?”
Chú tiểu lúc này mới triệt để hiểu rõ.
Nếu chúng ta cả ngày bươn trải, bận rộn tối tăm mặt mũi, thế thì chúng ta cần phải suy nghĩ: “Chúng ta làm thế nào để trước tiên bỏ những quả óc chó vào trong cuộc đời mình? Nếu cuộc đời như chiếc bát, thế thì làm thế nào phân biệt được quả óc chó và hạt gạo?”
Nếu mỗi người đều hiểu rõ ràng rành mạch “quả óc chó” của mình là gì, thế thì cuộc sống sẽ đơn giản, thoải mái rồi. Chúng ta phải bỏ quả óc chó vào cái bát cuộc đời trước, nếu không, cả đời toàn là những chuyện lặt vặt như hạt gạo, hạt vừng, mắm muối, thế thì quả óc chó chẳng thể bỏ vào được nữa.
***
Trong cuộc đời mỗi người, từ nhỏ cho đến già, chúng ta đều phải học. Nhưng nếu không biết lựa chọn cái cần học, thứ tự ưu tiên, thì giống chú tiểu, tất bật tối ngày mà chẳng thành tựu gì.
Vậy học tập thì điều gì quan trọng nhất? Gia Cát Lượng đã dạy con trai Gia Cát Kiều khi mới 8 tuổi rằng:
Học cần tâm tĩnh, tài cần phải học.
Không học, tài chẳng mở mang, không chí, chẳng thành nghiệp học.
Như vậy, muốn học thành tài, muốn bỏ quả óc chó vào bát trước tiên, thì đầu tiên cần phải lập chí: có chí hướng cao xa, cao cả, vì nhân quần, vì xã hội.
Hay như bậc thầy Nho gia đời Tống Chu Dụng Thuần cũng đã dạy con trong “Chu Tử trị gia cách ngôn” là:
Đọc sách noi chí Thánh hiền, chẳng cầu khoa cử.
Làm quan tâm tồn dân nước, đâu tính gia tông.
Chí Thánh hiền như thế nào? Khổng Tử thì: “Ta 15 tuổi dốc chí vào nghiệp học”, tức học Đạo của Chu Văn Vương, bậc Thánh hiền xưa. Khổng Tử ngay từ sớm đã lập chí lớn khôi phục lại nền lễ nhạc, nền đạo đức tốt đẹp xưa đã bị mai một. Như vậy, chí hướng bậc Thánh hiền là tự mang sứ mệnh khôi phục nền đạo đức, duy trì văn minh tinh thần cho nhân loại. Là người đi học, là kẻ sỹ, tức trí thức xưa, họ đều noi theo bậc Thánh hiền, lập chí vì lợi ích nhân dân, lợi ích quốc gia, coi đó là mục tiêu, chí hướng cao cả mà dốc sức, nỗ lực vươn tới.
Có thể thấy chí lớn lao bao nhiêu, cao xa bấy nhiêu, sẽ đưa con người đến thành tựu to lớn tương ứng. Đó chính là “quả óc chó” của riêng mỗi người vậy. Hãy tìm cho mình quả óc chó, chớ tất bật với gạo, mè, mắm, muối mà mai một khả năng tiềm ẩn của mình.
Nam Phương
