Các chuyên gia cho biết, những người giỏi đọc sách sẽ có cấu trúc não bộ khác biệt. Hình ảnh minh họa một cậu bé đang đọc sách. (shutterstock)

Tác giả Walker Larson

Qua bao năm tháng, một số truyện cổ tích đã vượt qua thử thách của thời gian theo cách riêng, trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình trưởng thành của trẻ em. Ngay cả trong thời đại mà văn hóa đọc không còn thịnh hành như xưa, nhiều trẻ em vẫn quen thuộc với các câu chuyện như Cô bé Lọ Lem (Cinderella), Jack và cây đậu thần (Jack and the Beanstalk), hay Thánh George diệt rồng (Saint George and the Dragon).

Thật vậy, những câu chuyện cổ tích này đã được kể lại và cải biên nhiều lần. Nhiều trẻ em thậm chí quen thuộc với phiên bản của Disney hơn là phiên bản của anh em nhà Grimm, nhưng cấu trúc cơ bản và sức hấp dẫn của truyện cổ tích vẫn trường tồn. Một số câu chuyện có nguồn gốc từ thời kỳ đồ đồng, và đến nay vẫn được lưu truyền. Rõ ràng, truyện cổ tích ẩn chứa một sức mạnh đặc biệt, có thể liên tục khơi dậy trí tưởng tượng của trẻ em – và thậm chí cả người lớn.

Từ sự khiêm nhường của Cô bé Lọ Lem đến lòng dũng cảm của Thánh George, truyện cổ tích kể về lòng tốt, cái ác và những chân lý vĩnh cửu. Những câu chuyện này không chỉ khơi gợi tâm hồn và trí tưởng tượng của trẻ em mà còn dạy chúng cách phân biệt thiện và ác. (Ảnh: Biba Kayewich)

Mặc dù một số người cho rằng truyện cổ tích đã lỗi thời, tôi tin rằng trẻ em không chỉ không nên giảm tiếp xúc với truyện cổ tích mà còn cần đọc nhiều hơn. Như ba bậc thầy về thần thoại và truyện cổ tích – C.S. Lewis, J.R.R. Tolkien, và G.K. Chesterton – đã chỉ ra, truyện cổ tích chứa đựng kho tàng tinh thần sâu sắc, điều mà trẻ em khó có thể tìm thấy ở nơi khác.

Đạo đức và lòng tốt

Trước hết, ý nghĩa đạo đức trong truyện cổ tích có thể chạm đến tâm hồn, trí tưởng tượng và tâm trí của trẻ em. Cô bé Lọ Lem dạy chúng ta rằng sự khiêm nhường và kiên nhẫn cuối cùng sẽ được đền đáp; Người đẹp và Quái thú cho thấy rằng đôi khi yêu thương một người tưởng chừng như không đáng yêu có thể khám phá ra vẻ đẹp ẩn giấu bên trong. Nhiều truyện cổ tích cũng truyền tải tầm quan trọng của sự trung thực, thông minh, và lòng dũng cảm – cũng như những đau khổ mà hành vi thiếu đạo đức mang lại. Những thông điệp này được thể hiện qua những hình ảnh sống động và rõ nét, lưu lại trong tâm trí trẻ em ngay cả khi chúng đã khép cuốn sách lại.

Truyện cổ tích có một sức mạnh đặc biệt, tinh lọc hiện thực thành những hình ảnh rõ ràng: thiện và ác, đẹp và xấu, thật và giả, cao quý và thấp hèn… Vì những hình ảnh này được cô đọng và cụ thể, chúng có sức ảnh hưởng sâu sắc như một liều thuốc mạnh. Nói theo một cách ví von, giống như một lọ tinh dầu tỏa ra hương thơm nồng nàn, những hình ảnh chính trong truyện cổ tích truyền tải bản chất của sự vật một cách rõ ràng hơn so với các hình thức câu chuyện khác. Trẻ em, qua việc tiếp nhận một cách tiềm thức từ truyện cổ tích, có thể hiểu sâu sắc hơn về đạo lý thiện ác.

Những con rồng trong thần thoại mang hình hài cụ thể cho cái ác – với cơ thể, tứ chi, móng vuốt và đuôi, giúp trẻ em hiểu bản chất của cái ác một cách cụ thể: nó ích kỷ, mang tính hủy hoại, tham lam và tàn nhẫn.

Tuy nhiên, nếu câu chuyện chỉ dừng lại ở đó, ý nghĩa giáo dục của nó sẽ rất hạn chế. Quan trọng hơn cả những con rồng hay quái vật là thế giới ánh sáng đối lập với bóng tối trong truyện cổ tích: các anh hùng, thung lũng yên bình, những lâu đài tráng lệ… Chúng tạo nên những hình ảnh biểu tượng cho cái đẹp, lòng tốt, văn minh và hy vọng trong tâm hồn trẻ em.

Chuẩn bị cho cuộc sống

Một lý do quan trọng để trẻ em đọc truyện cổ tích là chúng cung cấp những bài học thiết yếu cho cuộc sống. Truyện cổ tích dạy trẻ em rằng, qua các đức tính tốt, chúng có thể vượt qua những trở ngại và cái ác trong cuộc đời.

C.S. Lewis giải thích rằng trẻ em cần đọc truyện cổ tích để bắt đầu hiểu cách đối mặt và chiến thắng cái ác mà chúng sẽ gặp trong cuộc sống: “Rất có thể trong đời, chúng sẽ đối mặt với những kẻ thù tàn nhẫn, vậy thì ít nhất hãy để chúng nghe về những hiệp sĩ dũng cảm và lòng can đảm của các anh hùng,” Lewis nói, phản bác quan điểm rằng truyện cổ tích làm trẻ em sợ hãi một cách không cần thiết. Ông nhấn mạnh rằng trẻ em cần nhận thức về khái niệm cái ác qua truyện cổ tích theo cách phù hợp với lứa tuổi, đồng thời nhận ra sức mạnh của cái thiện có thể chiến thắng cái ác.

Niềm tin vào chiến thắng cuối cùng của cái thiện không chỉ là một mong ước tốt đẹp. Có thể nói, đây là một niềm tin quan trọng cần được truyền cho trẻ em, bởi đó cũng là một trong những niềm tin mà người lớn cần nhất khi bước qua “khu rừng đen tối” của thế giới (mượn phép ẩn dụ của truyện cổ tích). Trẻ em có thể tiếp thu niềm tin này qua những trải nghiệm sâu sắc mà câu chuyện mang lại.

G.K. Chesterton cũng đưa ra quan điểm tương tự. Ông chỉ ra rằng trẻ em, ngay từ khi còn rất nhỏ, đã có thể tự tạo ra khái niệm về rồng và quái vật trong trí tưởng tượng của mình. Chính vì thế, chúng đặc biệt cần truyện cổ tích. Trong cuốn Sức mạnh vĩ đại của những điều nhỏ bé (Tremendous Trifles), Chesterton viết: “Truyện cổ tích không tạo ra nỗi sợ hãi cho trẻ em… Trẻ sơ sinh đã quen thuộc với rồng ngay từ khi có trí tưởng tượng. Truyện cổ tích mang đến cho trẻ em một Thánh George để tiêu diệt rồng.” Truyện cổ tích trở thành phương tiện giúp trẻ vượt qua nỗi sợ, nuôi dưỡng lòng dũng cảm và hy vọng – những phẩm chất mà mọi đứa trẻ cần, cả hiện tại lẫn tương lai. Chesterton tiếp tục: “Điều truyện cổ tích thực sự làm được là, qua một loạt hình ảnh rõ ràng, khiến trẻ em quen với ý tưởng rằng những nỗi kinh hoàng vô hạn này là có giới hạn, rằng những kẻ thù vô hình này cũng có kẻ thù – những hiệp sĩ của Chúa, những sức mạnh huyền bí hơn bóng tối và mạnh mẽ hơn nỗi sợ.”

Cảm giác kỳ diệu

Truyện cổ tích cũng nuôi dưỡng tinh thần tò mò của trẻ em. Chúng cho trẻ thấy rằng thế giới này, theo một cách nào đó, cũng đầy ma thuật. Với trẻ em đắm mình trong truyện cổ tích, những điều “bình thường” cũng có thể mang vẻ bí ẩn và đẹp đẽ mới mẻ. Nhà văn giả tưởng vĩ đại J.R.R. Tolkien, trong bài luận Về truyện cổ tích của mình, viết:

“Thực tế, truyện cổ tích chủ yếu bao gồm những thứ đơn giản hoặc cơ bản, nhưng những điều đơn giản này trở nên rực rỡ hơn nhờ bối cảnh câu chuyện… Chính trong truyện cổ tích, tôi lần đầu nhận ra sức mạnh của ngôn ngữ, cũng như sự kỳ diệu của những thứ như đá, gỗ, sắt, cây cỏ, nhà cửa, lửa, bánh mì và rượu vang.”

Chesterton, trong cuốn Trở về chính thống (Orthodoxy), cũng viết: “Táo trong truyện cổ tích là táo vàng, chỉ để nhắc nhở chúng ta về khoảnh khắc bị lãng quên – khi chúng ta phát hiện chúng thực ra là màu xanh. Truyện cổ tích khiến dòng sông chảy rượu vang, chỉ để khiến chúng ta nhớ lại, vào một khoảnh khắc nào đó, rằng chúng vốn chảy nước.” Trẻ em đọc truyện cổ tích và nhìn thế giới bằng con mắt tò mò sẽ thấy nhiều hơn và yêu thương nhiều hơn so với những đứa trẻ chưa từng đọc những câu chuyện này. Sự khơi dậy tinh thần tò mò này quan trọng hơn vẻ bề ngoài, vì nó không chỉ giúp nuôi dưỡng lòng biết ơn và niềm vui, mà còn góp phần thúc đẩy văn minh. Như tôi từng viết, sự tò mò về vạn vật là nền tảng của mọi trí tuệ và triết học.

Những đứa trẻ được nuôi dưỡng bởi truyện cổ tích và giữ được sự tò mò sẽ lớn lên với một khát khao thầm lặng: khát khao những cánh đồng xanh mướt, những cành cây lấp lánh sương, những thác nước trong vắt hơn không khí, và những lâu đài với tháp nhọn vươn thẳng lên bầu trời như thanh gươm giương cao. Khát khao về một thế giới như trong truyện cổ tích, giống như những sở thích khác của tuổi thơ, sẽ lắng đọng và trưởng thành theo năm tháng, nhưng không hề mất đi tầm quan trọng. Những người mang khát khao này sẽ có một kim chỉ nam nội tại, giúp họ đi đúng hướng trong cuộc đời. Họ sẽ cảm nhận được “hiraeth” – một từ cổ trong tiếng Wales, ám chỉ nỗi nhớ sâu sắc và khao khát quê hương.

Cuối cùng, hãy để tôi trở lại với C.S. Lewis. Trong cuốn Sức nặng của vinh quang (The Weight of Glory), ông đã bày tỏ cảm giác hoài niệm bí ẩn này – điều đặc biệt nổi bật trong những câu chuyện cổ tích xuất sắc và dễ dàng khơi dậy sự đồng cảm: “Những điều này – vẻ đẹp và ký ức về quá khứ của chính chúng ta – là biểu tượng của điều chúng ta thực sự khao khát… Chúng không phải là bản thân sự vật; chúng chỉ là hương thơm của một bông hoa chúng ta chưa tìm thấy, là tiếng vọng của một giai điệu chúng ta chưa nghe, là tin tức từ một vùng đất chúng ta chưa đến.” Cảm giác hoài niệm và khát khao khám phá được truyện cổ tích khơi dậy sẽ thúc đẩy chúng ta không ngừng tìm kiếm những điều đẹp đẽ và quý giá nhất trên thế gian.

Bài gốc: Why Children Need Fairy Tales đăng trên báo Epoch Times tiếng Anh.

Theo Epoch Times