Tác giả: Dung Nãi Gia

Tiết khí “Thu Phân” thường đến vào khoảng ngày 23 tháng 9 hàng năm; đây là thời điểm mùa thu được chia đều làm hai nửa. Sách «Xuân Thu Phồn Lộ – Âm Dương Xuất Nhập Thượng Hạ» viết: “Thu Phân, là lúc âm dương bằng nhau” [1], một biểu hiện cụ thể là vào ngày này “ngày đêm bằng nhau, nóng lạnh cân bằng”, trời đất hòa hợp. Trong một năm, chỉ có tiết Xuân Phân và Thu Phân mới có được khí âm dương điều hòa của trời đất. Sách «Hoài Nam Tử – Phiếm Luận Huấn» nói: “Khí của trời đất không gì lớn bằng sự hòa hợp; hòa hợp là khi âm dương điều hòa, ngày đêm phân chia, mà vạn vật sinh sôi. Xuân Phân thì sinh, Thu Phân thì thành.” Vì vậy, từ xưa đến nay, người ta luôn rất coi trọng tiết khí Thu Phân và Xuân Phân.

Từ xa xưa, con người đã từ các tiết khí mà thể ngộ được đạo dưỡng sinh “thiên nhân hợp nhất” và áp dụng vào thực tiễn đời sống. Những quan sát và thể ngộ của người xưa về tiết Thu Phân có ý nghĩa gợi mở gì cho chúng ta ngày nay? Hãy cùng tìm hiểu.

1. Dự báo của Thu Phân: Từ hôm nay, đêm sẽ dài hơn ngày

Ngay vào ngày Thu Phân, ở Bắc bán cầu sẽ xảy ra sự thay đổi ngày ngắn hơn đêm. Vào ngày Thu Phân, mặt trời chiếu thẳng vào xích đạo của Trái Đất, “ngày đêm bằng nhau, nóng lạnh cân bằng”. Sau ngày này, vùng ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp sẽ dịch chuyển dần về phía nam, do đó ở Bắc bán cầu, ban ngày sẽ ngày càng ngắn lại, ban đêm ngày càng dài ra, cho đến ngày Đông Chí (Nam bán cầu thì hoàn toàn ngược lại). Đồng thời, nhiệt độ ở Bắc bán cầu cũng ngày càng lạnh và giá rét hơn. Sự chuyển giao về âm dương, nóng lạnh của trời đất vào tiết Thu Phân cũng báo hiệu rằng chúng ta cần có sự cảnh giác và chuẩn bị tương ứng trong việc bảo vệ sức khỏe thể chất và tinh thần.

2. “Tam hậu” của Thu Phân truyền tải thông điệp gì?

Người xưa nói Thu Phân có “tam hậu” (mỗi năm ngày là một hậu). Theo sách «Nguyệt Lệnh Thất Thập Nhị Hậu Tập Giải», đối với khu vực Trung Nguyên, các biểu hiện thời tiết tiêu biểu bao gồm:

  1. Nhất hậu – Lôi thủy thu thanh (Sấm bắt đầu tắt tiếng): Khi Thu Phân đến, tiếng sấm cũng im bặt, mưa cũng giảm đi.
  2. Nhị hậu – Tr蛰 trùng bồi hộ (Sâu bọ ẩn náu lấp cửa hang): Các loài côn trùng ngủ đông bắt đầu từ tiết Thu Phân sẽ thu nhỏ cửa ra vào của hang trú ẩn, cho đến tiết Đại Hàn thì lấp kín hoàn toàn.
  3. Tam hậu – Thủy thủy hạc (Nước bắt đầu khô cạn): Thời tiết hanh khô, lượng mưa rất ít, các nguồn nước trên mặt đất như sông, hồ, biển, suối dần dần giảm bớt và khô cạn.

Mặc dù các hiện tượng tự nhiên của tiết Thu Phân có sự khác biệt ở các vùng vĩ độ khác nhau, nhưng tất cả đều truyền tải thông điệp về sự “thu liễm” sinh khí của tự nhiên, có thể xem là giai đoạn chuẩn bị cho mùa đông. Đối với những người hiện đại bận rộn, thời tiết này báo hiệu rằng nhịp sống và tâm trạng có thể chuyển sang chế độ “sống chậm”.

Tiết Thu Phân báo hiệu rằng nhịp sống và tâm trạng có thể chuyển sang chế độ “sống chậm”. (Shutterstock)

3. Lễ “Tịch Nguyệt” (Tế trăng) vào tiết Thu Phân thời xưa thể hiện tín ngưỡng sống nào?

Sách «Lễ Ký» ghi: “Thiên tử mùa xuân tế mặt trời, mùa thu tế mặt trăng.” Thiên tử dẫn đầu bá quan vào tiết Xuân Phân thì tế lễ mặt trời, vào tiết Thu Phân thì tế lễ mặt trăng. Từ thời thượng cổ cho đến triều đại cuối cùng là nhà Thanh, vua tôi đều khiêm tốn, cẩn trọng, tôn kính trời đất, thành kính biết ơn sự ban cho của thần linh. Sách «Đế Kinh Tuế Thời Kỷ Thắng» đời Thanh có ghi: “Xuân Phân tế Nhật, Thu Phân tế Nguyệt, là đại điển của quốc gia.”

Văn hóa Trung Hoa năm nghìn năm, dù là chế độ quân chủ, nhưng cốt lõi của văn hóa là tuân theo Thiên Đạo, đề cao việc noi gương Thiên Đạo để tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Trong các thời thịnh thế, điều mà các bậc đế vương luôn tâm niệm là phúc lợi của dân sinh, sự hòa hợp của trời đất và con người; trong thời ly kinh bội đạo, cả vua và dân đều gặp tai ương. Thế giới hiện đại, dù là Đông hay Tây, không phân biệt chế độ chính trị dân chủ hay chuyên chế, người dân hoặc đang sống trong cảnh ly tán vì chiến tranh, hoặc sống trong nỗi kinh hoàng bị đe dọa, áp bức, rất khó tìm được một mảnh đất bình yên. Hơn trăm năm qua, lòng người bị tẩy não bởi thuyết vô thần, giả thuyết tiến hóa và chủ nghĩa cộng sản, phủ nhận sự tồn tại của Thiên Đạo và thần linh, coi thường các giá trị đạo đức khuôn mẫu, khiến tình trạng hỗn loạn đạt đến đỉnh điểm xưa nay. Và những khổ nạn mà con người ngày nay phải gánh chịu từ làn sóng ly kinh bội đạo này cũng nặng nề hơn xưa. Tiết Thu Phân cũng chính là thời điểm để người ta trầm tư sâu sắc, quay về với những giá trị truyền thống.

4. Hiện tượng tự nhiên của Thu Phân hiệu chỉnh các hoạt động kinh tế thị trường như thế nào?

Hiện tượng “ngày đêm bằng nhau, nóng lạnh cân bằng” của tiết Thu Phân tương ứng với việc thực hành “công chính, công bằng” trong nhân gian. Người xưa đã thực hành điều này như thế nào? Các triều đại ở Trung Quốc cổ đại vào ngày Xuân Phân và Thu Phân đều hiệu chỉnh các dụng cụ đo lường tiêu chuẩn. Sách «Lễ Ký – Nguyệt Lệnh» ghi: “Ngày đêm bằng nhau, thì thống nhất đơn vị đo, cân bằng quả cân, hiệu chỉnh cân đĩa, đấu hộc.” Tức là hiệu chỉnh và thống nhất các tiêu chuẩn đo lường được sử dụng trên thị trường, để thực hiện việc mua bán công bằng không gian lận, phòng ngừa các tranh chấp trong giao dịch.

Ngày Thu Phân giữa năm chính là thời cơ tốt để tỉnh ngộ. Nếu có thể noi gương Thiên Đạo, giữ vững tinh thần công bằng, công chính để làm người, làm việc, đạt được các mối quan hệ hòa hợp, xử sự thành thật, thì thành công cũng không còn xa.

Giao dịch trong xã hội xưa và nay đều rất coi trọng sự công bằng, vì vậy việc hiệu chỉnh các dụng cụ đo lường tiêu chuẩn là rất quan trọng. Hình ảnh là một loại dụng cụ đo lường tiêu chuẩn hiện đại, “Nguyên mẫu Kilogram Quốc tế”, được lưu giữ tại Cục Cân đo Quốc tế (BIPM) ở Paris, Pháp. (Nguồn ảnh: AFP)

5. Khí hòa hợp của Thu Phân đã gợi mở đạo sống nào?

Các triều đại xưa thường chỉ tiến hành “Thu quyết” (xử tử hình vào mùa thu) sau tiết Thu Phân. Sách «Thông Điển – Hình Pháp Bát – Khoan Thứ» ghi lại rằng, vào đầu thời trị vì của Đường Thái Tông, đã ban hành luật “từ Lập Xuân đến Thu Phân, không được tấu trình quyết án tử hình”. Đây là một pháp luật thiện lành được lập ra để noi theo tinh thần âm dương điều hòa của trời đất, không làm xáo trộn sự sinh trưởng của vạn vật; và luật lệ này vẫn được thi hành cho đến tận triều đại nhà Thanh. Tại sao các triều đại lại thi hành “Thu quyết”? Bởi vì từ Xuân Phân đến Thu Phân là thời kỳ vạn vật sinh sôi nảy nở, mà khí túc sát của hình phạt sẽ can nhiễu đến sự sinh trưởng của vạn vật. Vì vậy, chỉ sau tiết Thu Phân, khi khí túc sát của tự nhiên giáng xuống, người ta mới thi hành án tử hình đối với tội nhân. Đạo “thiên nhân hợp nhất” thuận theo tự nhiên và tiết khí này đã mang đến cho con người sự gợi mở về một đạo sống hòa hợp và viên dung.

6. Noi gương quy luật tự nhiên, dưỡng sinh mùa thu như thế nào?

Vào tiết Thu Phân, trời đất hòa hợp mà vạn vật thành tựu, đây chính là mùa thu hoạch. Vì vậy, y học Trung Hoa chủ trương mùa thu nên “dưỡng thu” (nuôi dưỡng sự thu liễm). Thu Phân là lúc dương khí trong cơ thể con người bắt đầu thu liễm, lúc này nên “dưỡng thu”, thực hành đạo dưỡng sinh thiên nhân hợp nhất. Cụ thể áp dụng vào sinh hoạt, ăn uống, vận động và tâm lý như thế nào?

1. Thong dong bình hòa, thu liễm thần khí

Sách «Hoàng Đế Nội Kinh» nói rằng đạo dưỡng thu của mùa thu nằm ở việc “thu liễm thần khí”, giữ cho nội tâm thong dong bình hòa, không hướng ngoại cầu tìm, “khiến cho chí được an định”, điều này có thể làm giảm tác hại của khí táo (khô) và tính nóng vội của mùa thu. Việc theo đuổi danh lợi tình trong cuộc sống đều sẽ làm nhiễu loạn tinh, khí, thần của con người. “Dưỡng thu” chính là loại bỏ những suy nghĩ viển vông, thu hồi lại tâm tranh đấu, buông bỏ những chấp trước, nghỉ ngơi tĩnh dưỡng, tích trữ tinh lực. Tận dụng tiết trời thu trong xanh, leo lên cao ngắm nhìn phong cảnh bao la có thể giải tỏa sự nóng vội, khiến tâm trạng con người bình hòa, sảng khoái.

2. Sinh hoạt điều độ, dưỡng âm là trên hết

Vào mùa thu đông, dương khí trong cơ thể con người tự nhiên thu liễm, trong khi thời tiết khô hanh lại làm tổn thương tân dịch, dễ dẫn đến các triệu chứng “âm hư hỏa vượng” như khô miệng, mất ngủ, bồn chồn, nóng trong người, khiến toàn thân khó chịu, thậm chí làm hao tổn nguyên khí. Noi theo đạo lý dưỡng sinh của trời đất là “xuân hạ dưỡng dương, thu đông dưỡng âm”, vào tiết này cần phải nhuận táo tư âm (“âm” chủ yếu chỉ huyết dịch, nước bọt, mồ hôi, nước mắt, thể dịch, nội tiết tố trong cơ thể), không nên hao tổn tinh thần khí lực dẫn đến âm hư, làm tổn hại sinh mệnh lực. Về cơ bản, có thể bắt đầu từ việc điều chỉnh sinh hoạt, ăn uống và tinh thần, hướng nội và trầm tĩnh lại, làm phong phú sinh mệnh lực bên trong.

3. Ngủ sớm dậy sớm, vận động nhẹ nhàng

Sách «Hoàng Đế Nội Kinh» nhấn mạnh rằng sinh hoạt mùa thu phải “ngủ sớm dậy sớm”. Trời sáng thì thức dậy, duỗi thẳng tay chân, tắm nắng thu ấm áp, có thể làm hoạt huyết thân tâm, cũng có thể chuyển hóa tâm trạng bi quan dễ nảy sinh vào mùa thu. Theo nghiên cứu lâm sàng của y học phương Tây, khi trời lạnh, tốc độ lưu thông máu sẽ chậm lại, dễ hình thành huyết khối, vì vậy nằm nhiều ngược lại không tốt. Mùa thu trời sáng liền thức dậy, vươn vai vận động cơ thể sẽ có lợi cho sức khỏe hơn.

Sau Thu Phân, tinh huyết của cơ thể bắt đầu bước vào giai đoạn thu liễm và nuôi dưỡng bên trong, do đó việc vận động cũng phải tuân theo nguyên tắc này, lượng vận động không nên quá lớn, cũng không nên ra nhiều mồ hôi để tránh hao tổn dương khí. Nên chọn những môn vận động nhẹ nhàng, thư giãn.

Sách «Văn Tử» ghi lại: “Lão Tử nói rằng khí của trời đất, không gì lớn bằng sự hòa hợp.” “Hòa khí” của tiết Thu Phân vô cùng quý giá, ngàn vàng khó mua! Hãy trân trọng và hấp thụ nó để nuôi dưỡng sinh mệnh, đây chính là lúc thích hợp nhất!

———— Chú thích [1]: Sách «Xuân Thu Phồn Lộ – Âm Dương Xuất Nhập Thượng Hạ Thiên»: “…Vào tháng giữa mùa thu, dương ở chính tây, âm ở chính đông, gọi là Thu Phân. Thu Phân, là lúc âm dương bằng nhau, cho nên ngày đêm bằng nhau, mà nóng lạnh cân bằng.” Ở đây, cái gọi là trung thu ý chỉ ngày ở điểm giữa của mùa thu, tức là ngày Thu Phân.

Theo Epoch Times

Từ Khóa: