Mạnh Tử là người có phẩm hạnh và đạo đức cao thượng, cả đời tận lực vì sự nghiệp dạy học, dù cả cuộc đời ông sống trong cảnh nghèo túng, chưa từng ra làm quan, nhưng vị thế là bậc tôn sư của một thời đại của ông không vì thế mà mất đi trong lòng mọi người.
Tần Cối từng làm quan đến chức Thừa tướng vào triều nhà Tống (960 – 1276), nắm giữ quyền lực hiển hách, chức quan dù to nhưng hành động không tương xứng khi hại người trung thực ngay thẳng, bán nước cầu vinh làm ôi danh thiên cổ. Từ đó cho thấy, một cuộc đời thành công không nhất định phải làm quan to, “phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất” mới là tiết tháo mà con người nên giữ gìn.
Trong «Mạnh Tử – Đằng Văn Công hạ» có ghi: “Bậc đại trượng phu là người phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất.” Ý ở đây là dù sống trong cảnh giàu sang phú quý mà tâm trí không mê loạn, nghèo hèn không làm tiết tháo thay đổi, bị người dùng vũ lực nhưng không khuất phục. Hãy nhìn vào khả năng một người trước sự cám dỗ của danh lợi để nhận ra ý chí của người đó như thế nào.
Người có ý chí kiên định sẽ chiến thắng những dụ dỗ đe dọa, luôn tiến lên theo con đường hay mục tiêu mình đã chọn. Tô Vũ (140 – 60 tr.CN) thời Hán Vũ Đế phụng mệnh đi sứ nước Hung Nô, thủ lĩnh nước Hung Nô dùng nhiều thủ đoạn (của cải, quan tước…) để dụ dỗ ông hàng phục nhưng đều thất bại, liền bắt ông đến vùng sơn cước xa xôi chăn dê, cắt nguồn lương thực, muốn dùng cuộc sống khổ cực nghèo hèn để ép ông vào khuôn phép. Nhưng Tô Vũ là người uy vũ không làm ông khuất phục, nghèo túng không làm ông thay lòng, không thể dùng phú quý mê hoặc được, dù ngồi tù suốt 19 năm ở nước Hung Nô nhưng tiết tháo không thay đổi. Cuối cùng ông cũng được tha về.
Hoàng Bá (黄霸, 130 – 51 tr.CN) và Lệnh Hồ Tử Bá (令狐子伯) là bạn thân cùng quê, khi Lệnh Hồ Tử Bá làm Thừa tướng nước Sở thì Hoàng Bá chỉ giữ một chức quan địa phương nhỏ. Một hôm Lệnh Hồ Tử Bá sai con mình đi chuyển cho Hoàng Bá một phong thư. Sau khi những quan khách đã ra về hết nhưng Hoàng Bá vẫn ngồi lại ghế không chịu đứng lên. Vợ của ông thấy lạ liền hỏi: “Ông đang có chuyện gì thế?” Hoàng Bá đáp: “Tôi vừa thấy người con của Lệnh Hồ Tử Bá phong thái đĩnh đạc, dáng vẻ phóng khoáng, còn bản thân tôi thì nhếch nhác, khô héo. Thấy người ta tiền đồ huy hoàng mà mình thì không có gì, nghĩ đến việc không thể mang lại cho con cái chúng ta cuộc sống vẻ vang làm lòng tôi vô cùng áy náy!”
Vợ của Hoàng Bá sau khi nghe thế thì vô cùng tức giận, liền to tiếng: “Xem trọng thanh liêm tiết tháo, xem nhẹ công danh lợi lộc là con người của ông xưa nay. Bây giờ xem bề ngoài của Lệnh Hồ Tử Bá vinh hiển cũng chẳng qua chỉ là sự khác biệt trong lựa chọn đường đời của cá nhân. Có gì phải lấy ra so sánh? Ông không nên vì chuyện này mà quên mất chí hướng vốn có của mình, không cần phải cảm thấy hổ thẹn vì chuyện con cái.”
Hoàng Bá sau khi nghe vợ mình khuyên thì tỉnh lại, cảm thấy khâm phục vì suy nghĩ thấu đáo của vợ. Một người không có ý chí kiên định sẽ dễ dàng vì chuyện được mất mà dao động, đánh mất tiết tháo hay chí hướng mà bản thân mình đã lựa chọn ban đầu. Một chính nhân quân tử sẽ giữ được ý chí và tiết tháo kiên định, không dễ dàng thay lòng vì vật chất cám dỗ. Cho dù không có quan tước hiển vinh và giàu sang phú quý thì họ vẫn luôn là tấm gương cho người khác về nhân cách, về đạo đức cao thượng không gì lay chuyển được.
Theo Secretchina
Tinh Vệ biên dịch
Xem thêm: