Nơi tôi trọ, ở đầu ngõ có một chị bán hàng quà trang trải cuộc sống hàng ngày. Sáng chị bán báo, chiều bán kem và đồ ăn vặt. Ngày tôi học năm nhất, thỉnh thoảng tôi vẫn vào quán chị đặt báo Sài Gòn, nhưng không thường xuyên. Tôi không nói chuyện với chị nhiều, nhưng ấn tượng đầu tiên của tôi về chị là một người phụ nữ nhiệt tình, hiền lành và vui vẻ…
Khi tôi học năm cuối, chỉ quanh quẩn với việc hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, tôi nghĩ đến việc đọc báo thường xuyên hơn. Vậy là tôi tiếp tục đặt báo từ chỗ chị.
Được 6 tuần thì tôi dừng lại, tập trung cho việc viết bài và tốt nghiệp đại học nên đã dọn đồ về quê. Ba tháng sau, tôi cũng hoàn thành công trình nghiên cứu đầu tiên của cuộc đời mình. Tôi trở lại Sài Gòn để chuẩn bị bảo vệ tốt nghiệp. Chiều ấy, tôi ghé qua quán chị mua chút quà vặt, thấy chị đang cắm cúi làm kem cho khách. Thấy tôi, chị cười nói: “Em có phải là người mua báo đợt trước hông?”.
Tôi ngạc nhiên đáp lại: “Đúng rồi chị! Chị còn nhớ em sao?”.
Chị cười tươi hơn: “Nhớ chứ! Mà bữa trước chị tính thừa của em 5 ngàn, hôm nay chị gởi lại nha!”.
Tôi ngơ ngác: “5 ngàn nào chị?”.
“Ba tháng trước, em đặt báo Sài Gòn chỗ chị đó! Hôm đó chị tính em 19 ngàn, nhưng báo chỉ có 14 ngàn thôi!…Chị hỏi han tụi trẻ trong ngõ để gởi lại tiền cho em mãi mà hông được, may ghê, hôm nay gặp em ở đây rồi”.
Nói rồi, không kịp đợi tôi phản ứng, chị đã dúi vào tay tôi tờ 5 nghìn. Vẻ mặt chị vẫn hiền hậu và chân thành như lần đầu tiên tôi gặp chị. Tôi thoáng có chút bối rối, thấy vậy chị bảo: “Chỉ 5 ngàn thôi mà, chị thiếu của em chứ có cho em tiền đâu mà ngại, cầm lấy đi, mai mốt rảnh ghé quán chị chơi tiếp nha”.
Tôi không nỡ từ chối, chỉ nhìn chị mỉm cười, mặt không khỏi lộ rõ vẻ biết ơn, quý mến và khâm phục. Trước khi rời đi, tôi mua kem và một chút quà vặt, chào chị mà lòng như có một cơn gió mát vừa lướt qua…
Trên đường về, tôi nghĩ mãi đến người phụ nữ vất vả đầy lo toan nhưng chân chất và thiện lương ấy. Năm nghìn chỉ là một số tiền rất nhỏ, và chuyện xảy ra đã ba tháng trước rồi. Nếu như nhiều người khác, có lẽ họ đã quên đi hoặc giả vờ quên đi, nhưng chị vẫn kiên trì tìm tôi để trả “món nợ” này.
Khi gặp lại tôi, điều đầu tiên chị nhớ đến cũng là gửi lại số tiền đã tính nhầm ấy. Đạo lý “Đói cho sạch, rách cho thơm” có lẽ đã khắc sâu trong tiềm thức và trái tim chị. Dù cuộc sống có khốn khó thế nào, chị vẫn giữ cho mình một cốt cách thanh cao, không tham lam, chiếm giữ những vật chất vốn không thuộc về mình dù chỉ rất nhỏ.
Tôi nghĩ tới lời mẹ dặn dò: “Muốn hiểu một người, phải nhìn hành động của họ trong những điều nhỏ nhất”. Bởi nếu ai đó tốt từ trong tâm khảm, họ sẽ tử tế với người xung quanh dù bất cứ tình huống gì xảy ra. Chị bán hàng quà vặt cũng như vậy, bản chất lương thiện và tốt đẹp đã chất đầy trong trái tim chị. Vậy nên dù chỉ là số tiền 5 nghìn rất nhỏ mọn chị cũng muốn trả lại tôi đàng hoàng. Đó là tấm lòng chân thành thực sự, vô tư không toan tính.
Trong cuộc sống hiện đại, người ta từ lâu có lẽ đã lãng quên đi sự thật thà và trung thực. Có rất nhiều người tung hô những điều tốt đẹp nhưng trong cách đối nhân xử thế lại dùng cái vỏ lương thiện để che mất đi dã tâm bên trong. Họ làm điều tốt vì muốn vụ lợi cho cá nhân mình. Sau những gì họ cho đi, cái họ mong muốn cuối cùng vẫn là nhận lại, thế nên, họ trở nên thực dụng, tính toán, để ý tới những điều hơn thua được mất. Nếu ai cũng giữ sự đơn thuần, trong lành của tâm hồn như chị bán hàng, có lẽ cuộc sống không trở nên mệt mỏi và đầy sự phòng ngừa như hiện tại.
“Tiền bạc không là gì so với danh dự, trung thực là cái mà chúng ta không thể đánh mất”.
– Tư Mã Quang
Chỉ khi sống đúng với lương tâm mình, chúng ta mới có thể ngẩng cao đầu giữa thế gian, mới tạo ra được những bông hoa thơm ngát cho đời từ những điều bình dị nhất…
Thiện Phong