Khổng Tử nói: “Ba người đi, nhất định phải có thầy”, cho dù là ai, cũng đều có những ưu điểm mình có thể học tập; nếu chúng ta có thể nuôi dưỡng một tâm thái khiêm tốn học tập, mới có thể khiến bản thân không ngừng tiến bộ.
Một số người luôn lo sợ lợi ích của bản thân chịu tổn thất, hoặc sợ rằng những người khác sẽ học được những kỹ năng và kiến thức mà họ có nên không dám chia sẻ với ai. Trên thực tế, nếu biết buông bỏ và chia sẻ, bạn sẽ phát hiện rằng trong khi dạy dỗ người khác thì bản thân cũng đồng thời sẽ có thu hoạch, tâm vô tư của bạn sẽ nhận được sự tôn kính của người khác.
Khổng Tử nói:“Tam nhân hành, tất hữu ngã sư yên” (ba người cùng đi, nhất định phải có thầy), ý tứ là nói, người khác luôn có những chỗ mà bạn có thể học tập, nếu chúng ta có thể nuôi dưỡng một tâm thái khiêm tốn học tập, mới có thể khiến bản thân không ngừng tiến bộ.
***
Hàng năm, giữa các trường học đều có một cơ hội tham quan học hỏi lẫn nhau, trường tôi là một trong những trường top đầu của thành phố, nên luôn có rất nhiều học sinh trường khác muốn đến tham quan và giao lưu. Trong một lần họp lớp, tôi chọn ra một số học sinh để đi tiếp đãi học sinh trường khác đến, không ngờ các học sinh trong lớp đều thiếu hứng thú.
Khi tôi đang thắc mắc, học sinh W đột nhiên đứng lên nói: “Thưa thầy, không phải chúng em không tích cực, mà là lần này học sinh của trường thành tích kém xa đến đây, thầy nói chúng em có thể giao lưu gì với họ, mà cũng không học được tri thức gì, trái lại họ lại học được rất nhiều kỹ năng tốt, điều đó không công bằng, do đó chúng em không muốn đi giao lưu.”
Các học sinh khác gật đầu tán đồng. Tôi cười nói:
“Hóa ra các em vì so sánh cái nhận được không bằng cái cho đi mà không muốn đi. Nhưng làm như vậy có thực sự đúng không? Các em biết rằng thực lực chân chính của một người nằm ở sự học hỏi và trưởng thành không ngừng, chứ không phải là đi kiềm chế người khác trưởng thành và cạnh tranh.”
“Mọi người đều biết, rằng nhà Đường là một trong những vương triều hùng mạnh nhất trong lịch sử Trung Quốc, đồng thời cũng là quốc gia hùng mạnh nhất thế giới đương thời. Điều đáng ngưỡng mộ nhất ở nhà Đường là tấm lòng và bầu không khí rộng mở, bao dung. Hiện nay trong Bảo tàng rừng bia Tây An có một tấm bia đá – “Đường đại Tần Cảnh giáo lưu hành Trung Quốc Bia”, trên đó ghi lại quá trình truyền giáo của Cảnh giáo phương Tây ở Trung Quốc. Cảnh giáo nguyên ban đầu là giáo phái Nestorian của Cơ đốc giáo, giáo hội này đã bị châu Âu ngăn chặn vào năm 431 sau Công nguyên, và thủ lĩnh Nestorian bị kết án lưu đày như một kẻ dị giáo. 200 năm sau, một giám mục tên là A Luoben từ giáo hội này đến Trường An để truyền đạo, ông được hoàng đế triều Đường đương thời là Đường Thái Tông Lý Thế Dân đồng ý tiếp kiến, phái tể tướng Bàng Huyền Linh nghênh tiếp, hoàng đế cũng đích thân lắng nghe A Luoben giảng đạo, còn viết một chiếu thư: “Đạo vô thường danh, Thánh vô thường thể, tùy phương thiết giáo, mật tế quần sinh”, ý tứ chính là đại Đạo không có tên gọi xác định, Thánh nhân không có hình thể xác định, chỉ cần ông ấy có thể giúp đỡ lão bách tính, khiến tâm linh con người có nơi quy túc, liền cho phép ông ấy đi truyền Đạo. Thái tông hoàng đế còn phê chuẩn cho các giáo đồ xây giáo đường Đại Tần Tự tại Trường An.
Việc nhà Đường có thể tiếp nạp cả giáo phái bị cấm ở nước ngoài là điều rất đáng chú ý. Hoàng đế Thái Tông ủng hộ chính giáo, bất phân lưu phái, điều này cũng khiến triều Đường xuất hiện thịnh huống trăm hoa đua nở, trăm nhà tranh tài, nhân tài bối xuất. Thế nhân ca ngợi triều Đường là “Đại Đường thịnh thế, vạn quốc lai triêu”, nên lúc đó ở Trường An có hơn 30.000 du học sinh từ khắp nơi trên thế giới đến đây, loại tự tin và đại độ lượng này cũng khiến triều Đường trở nên càng ngày càng cường thịnh. Do đó khi các em mở rộng chào đón người khác, đồng thời cũng sẽ tiếp thu những điểm sáng của người khác, khiến bản thân trở thành một người còn ưu tú hơn, tấm lòng rộng lớn hơn.”
Lúc này có học sinh nói: “Chúng em có thể giao lưu với họ một cách hào phóng, nhưng các bạn học tập không tốt, vì vậy trong học tập cũng không biết nói thế nào?”
Tôi nghĩ một lúc rồi nói: “Các em có thuộc bài thơ ‘Tiền Đường hồ xuân hành’ (Du xuân đến hồ Tiền Đường) của thi nhân Bạch Cư Dị thời Đường sao? Các em có biết thói quen làm thơ của Bạch Cư Dị không?”
Các học sinh đều lắc đầu, tôi nói tiếp: “Mỗi khi Bạch Cư Dị làm xong một bài thơ, ông ấy sẽ đọc nó cho một bà lão nghe, nếu bà lão không hiểu hàm ý của bài thơ, Bạch Cư Dị sẽ sửa lại cho đến khi bà lão có thể hiểu được mới thôi. Trong mắt người khác, nhà thơ nổi tiếng Bạch Cư Dị và bà lão về kiến thức có sự khác biệt rất lớn, nhưng Bạch Cư Dị có thể hạ thấp cái tôi, coi trọng đại chúng, vì vậy mới có thể viết ra một giai tác dễ dàng hiểu, truyền lại cho hậu nhân.”
“Chất lượng học tập của người khác trong một lĩnh vực nào đó không phải là toàn bộ tiêu chuẩn để đánh giá một người. Khổng Tử nói: ‘Ba người cùng đi, nhất định phải có thầy’. Rất nhiều danh nhân hiển hách trong lịch sử đều khiêm tốn hướng tới trăm họ nhờ giúp, không ngại cấp dưới, họ không cho rằng việc này sẽ tổn hại đến thanh danh của mình, trái lại cảm thấy rất vui, bởi vì điều này không chỉ mở rộng tri thức và tầm nhìn của họ, mà những người xung quanh họ càng ngưỡng mộ họ hơn vì nhân phẩm khiêm tốn của họ.”
“Vì vậy, cần nhìn vào chỗ khiếm khuyết của bản thân, đồng thời phát hiện ra điểm sáng của người khác mà học tập, mới có thể khiến bản thân mình càng trưởng thành. Cần ghi nhớ ‘mãn chiêu tổn, khiêm thụ ích’ (tự mãn thì tổn thất, khiêm tốn thì thụ ích).”
Nghe xong lời này, các học sinh trên mặt lộ ra một chút thẹn thùng, đồng thời bày tỏ ý định tham gia giao lưu gặp mặt lần này. Trong buổi giao lưu sau đó, các em đã không ngần ngại chia sẻ kinh nghiệm học tập của mình, và nhận được những tràng pháo tay, cổ vũ nồng nhiệt của các em học sinh các trường khác.
Sự khiêm tốn và độ lượng trong văn hóa truyền thống Trung Hoa đã giúp các học sinh nhìn ra khuyết điểm của bản thân, kịp thời đoan chính tâm thái, đề cao tu dưỡng bản thân, điều này rất đáng khen ngợi. Việc dạy trẻ giữ thái độ thân thiện khi giao lưu với người khác là rất quan trọng, có những chuẩn mực đo lường đạo đức đúng đắn sẽ có lợi rất nhiều cho cách xử sự vì người sau này của trẻ.
- Xem trọn bộ Tâm đắc giáo viên
Tác giả: Vân Quyển, Epoch Times
Hương Thảo biên dịch
