Triều Minh năm Gia Tĩnh thứ 2 (1523), Trạng Nguyên Diêu Lai, người Từ Khê Chiết Giang. Mẹ của Diêu Lai là Trương thị có một ngày nằm mộng thấy con chim năm màu đến ôm lấy bà, về sau bà sinh ra Diêu Lai.
Diêu Lai từ nhỏ đã thiên tư xuất chúng, lanh lợi thông minh. Năm lên 9 tuổi, cha ông – Diêu Mạc mắc nợ nên suốt ngày rầu rĩ, đến cuối tháng chạp, chủ nợ đến đòi, có người còn mang chăn đệm theo đến ở lại nhà ông, nếu không lấy được tiền thì không chịu rời đi.
Mỗi ngày đều ở đó cãi cọ kêu gào, tình thế trở nên rất cấp bách. Diêu Mạc bó tay không có cách nào, đành mặc cho chủ nợ ồn ào, chỉ có thể suốt ngày cười trừ nhẫn chịu, đi lòng vòng nói vài lời tốt đẹp với họ.
Tiểu Diêu Lai thấy cha khốn cùng như thế, vô cùng khó chịu, lao tâm khổ tứ, rốt cuộc nghĩ ra một biện pháp. Ngày hôm đó, ông đột nhiên xin cha 400 văn tiền. Diêu Mạc cố giữ bình tĩnh hỏi ông: “Con bây giờ xin tiền làm gì?”
“Trả nợ!” Con trai chắc chắn trả lời.
“Hàm hồ! Ta thiếu nợ người ta mấy ngàn lượng bạc, con nghĩ dùng 400 văn tiền là trả khoản nợ lớn này sao? Trẻ con biết cái gì gọi là trả nợ hả! Bất quá là xin tiền đi chơi mà thôi!” Cha ông liên tục trách mắng với một tâm sự nặng nề, kiên quyết không cho tiền.
Diêu Lai thấy cha không tin, lại không tiện giải thích, nên đi tìm mẹ xin, mẹ thương con, nên khích lệ chồng nói: “Ông cho nó 400 văn đi vậy! Giận nó làm gì, thiếu nợ cũng không chỉ thiếu 400 văn tiền này!”
Sau khi Diêu Lai được tiền, bí mật lẻn vào trong nhà một người diễn hề, khẩn cầu diễn viên kia, nói: “Tôi chỉ có 400 văn tiền, toàn bộ cho ông, cầu ông giúp một việc, nửa đêm ông lẻn vào nhà tôi, đóng vai Khôi Tinh (Trạng Nguyên Tinh), tôi đọc sách trên lầu, ông lặng lẽ đứng sau chỗ tôi ngồi, chỉ cần đứng ba buổi tối là được.” Chú hề nhận tiền, đồng ý.
Đêm hôm đó, Diêu Lai đọc sách trên lầu, đến canh ba mới thôi, hôm sau lại đọc. Có một người đòi nợ ở nhà ông mỗi ngày nghe được tiếng trẻ con đọc sách, thầm nghĩ: “Đại nhân nhà này tuy thiếu chúng ta một khoản nợ, vậy mà đứa con trai này không chịu thua kém. Tuổi nhỏ đã dụng tâm đọc sách như vậy, tương lai nhất định sẽ phát đạt.” Nghĩ đi nghĩ lại, nhịn không được lên lầu nhìn lén.
Chỉ thấy một đứa bé đang tập trung tinh thần đọc sách, mà Khôi Tinh còn đứng sau bảo vệ. Tình cảnh này rất khiến người ta kinh ngạc, càng tin tưởng vững chắc tương lai đứa bé này nhất định tiền đồ phi phàm. Người này liền hướng tới tất cả chủ nợ nói rằng: “Mời các vị về nhà đón năm mới, số ngân lượng Diêu gia thiếu nợ, đều do kẻ hèn này đứng ra trả toàn bộ. Chờ sau tết nguyên tiêu, lại mời các vị đến đây nhận tiền.” Mọi người thấy có người đứng ra gánh chịu, thì đều yên tâm tản đi.
Ngày 16 tháng giêng, người nọ quả nhiên đứng ra thay họ trả nợ. Diêu Mạc thiên ân vạn tạ, cảm kích không thôi. Không ngờ người nọ lại nói: “Hãy để con anh làm con rể tôi! Tôi nhất định sẽ mời danh sư chỉ dạy cho nó!” Điều này càng làm Diêu Mạc vui mừng quá đỗi, vội nói: “Ngài chịu kết thân gia với tôi, thật sự là may mắn của Diêu tôi!”
Hai nhà thương lượng ấn định thời gian, sau khi cử hành nghi thức đính hôn, Diêu Lai được đón đi, quả nhiên mời đến danh sư. Nhận được giúp đỡ to lớn, càng khiến ông học hành ngày càng tiến tới. Tại khoa cử, lần lượt thuận lợi vượt quan, cuối cùng đạt được vị trí Trạng Nguyên.“
Sau khi Diêu Lai thi đỗ trạng nguyên, về nhà thăm viếng, trên đường nghĩ: “Khi còn bé được chú hề trợ giúp, hầu hạ ba buổi tối, không chỉ giúp ta giải vây chuyện đòi nợ, còn thành tựu nhân duyên của ta, thúc đẩy công danh của ta, phải đi bái tạ đầu tiên.”
Cỗ kiệu vừa dừng trước nhà chú hề, chú hề lập tức nghênh đón, vịn cỗ kiệu quỳ xuống nói: “Tiểu nhân năm đó quả thật do quá nghèo đến bất đắc dĩ, cho nên đã lừa tiền mừng năm mới của đại nhân, thật ra tôi chưa hề đóng giả Khôi Tinh, mong đại nhân khai ân.” Đến lúc này, Diêu Lai mới biết được Khôi Tinh xuất hiện năm đó là Khôi Tinh thật.
Phần này ghi chép lại Khôi Tinh, là Thần chúa tể văn vận, ban đầu còn tưởng rằng chú hề giả vai Thần, cho đến khi Diêu Lai đỗ Trạng Nguyên đi bái tạ, mới biết chú hề năm đó cũng chưa từng đóng giả qua Khôi Tinh, có thể thấy năm đó thật sự có Khôi Tinh bảo hộ, nên ông đương nhiên có thể thi đỗ Trạng Nguyên, mẹ ông năm đó nằm mơ thấy con chim năm màu ôm lấy rồi sinh ra Diêu Lai, thật là người có lai lịch, những việc này đều là từ nhỏ đã được định sẵn trong số mệnh rồi.
Tác giả: Thái Nguyên
Biên dịch: Bình Minh, biên tập: Tuệ Minh