Đường Tăng đã bao lần chiều chuộng, bênh che Bát Giới, không nghe lời Ngộ Không; ấy thế mà bỗng một ngày, ông bắt đầu mắng chửi, đánh đập đồ đệ “cưng”, điều đó có ngụ ý gì?
Cắt đứt tơ duyên trong biển dục,
Phá tung khóa ngọc sổ lồng bay.
Bạn đọc yêu mến Tây du ký* hẳn không thể nào quên được nỗi oan ức của Tôn Ngộ Không trong ba lần đánh Bạch Cốt Tinh, trách Đường Tăng mắt thịt mê mờ thì ít, trách Bát Giới xúc xiểm ly gián thì nhiều. Trên hành trình thỉnh kinh, Đường Tăng đã bao lần chiều chuộng, bênh che Bát Giới, không nghe lời Ngộ Không khiến mình rơi vào vòng nguy hiểm. Ấy thế mà bỗng một ngày, ông thay đổi thái độ hoàn toàn, tưởng như không còn là vị sư phụ từ bi hiền lành xưa kia nữa. Từ bao giờ Đường Tăng bắt đầu mắng chửi, đánh đập Trư Bát Giới, và điều đó có ngụ ý gì?
Bát Giới bị mắng là “súc sinh ăn cám”
Khi thầy trò Đường Tăng đến phủ Kim Bình, là quận ngoài nước Thiên Trúc, các nhà sư chùa Từ Vân mời đoàn thỉnh kinh nán lại vài ngày ngắm hội đèn lồng Tết Nguyên Tiêu. Tam Tạng vui vẻ thưởng lãm phong cảnh, lại nghe nói có chư Phật giáng lâm thu đèn vàng, bèn vội vàng chạy lên giữa cầu rạp người xuống lạy. Chẳng ngờ, chúng là yêu quái giả trang đức Phật, hàng năm bắt dân chúng cống nạp dầu đèn. Yêu quái biến thành ngọn gió, cuốn Đường Tăng đi mất. Nhờ sự chỉ điểm của bốn vị Tứ Trực Công Tào và sự trợ giúp của bốn vị sao Tứ Mộc Cầm Tinh, Tôn Hành Giả mới thu phục được ba yêu quái tê giác, giải cứu sư phụ. Nhờ vậy, dân chúng phủ Kim Bình, huyện Mận Thiên hàng năm được thoát nạn nộp cống, cảm tạ thầy trò Đường Tăng khôn xiết.
Tây du ký, hồi 92 “Ba sư đại chiến núi Thanh Long, Bốn sao vây bắt quái tê giác” viết:
“Rồi hai trăm bốn mươi hộ lớn phải góp tiền mua dầu trước kia, nhà thì biếu, nhà thì mời không thể kể hết. Bát Giới rất thèm được hưởng thụ, bèn mang những thứ quý giá thu nhặt được ở trong động, mỗi loại đều bỏ vào túi áo để làm quà thưởng cho những nhà nào có làm tiệc chay mời thầy trò. Dùng dằng đến một tháng vẫn chưa lên đường được. Tam Tạng nói:
– Ngộ Không này, số vật quý còn lại đem tặng cả cho các nhà sư chùa Từ Vân làm lễ tạ. Rồi đừng cho số hộ lớn đó biết, sáng mai lúc tờ mờ đất chúng ta lên đường, nếu không cứ mải vui thế này, lỡ mất việc lấy kinh, Phật Tổ biết lại trị tội, tai ách rắc rối thì thật lôi thôi lắm.
Hành Giả làm các việc y như lời sư phụ dặn.
Sáng hôm sau, khoảng canh năm, Hành Giả gọi Bát Giới dậy chuẩn bị ngựa. Chú ngốc hôm qua uống nhiều rượu quá, mơ mơ màng màng nói:
– Còn sớm thế này chuẩn bị ngựa làm gì vội.
Hành Giả quát lên:
– Sư phụ bảo dậy lên đường!
Chú ngốc xoa mặt lầu bầu:
– Đúng là sư phụ nhà mình chẳng ra thế nào! Hai trăm bốn mươi hộ lớn đều mời, mới chén được khoảng hơn ba chục bữa, thế mà đã bắt lão Trư phải chịu đói là cớ sao?
Tam Tạng nghe vậy quát mắng:
– Đồ súc sinh ăn cám kia! Chớ có nói lôi thôi nữa! Dậy mau đi! Còn lầu bầu nữa ta sẽ bảo Ngộ Không rút gậy đánh cho một trận bây giờ!
Chú ngốc nghe nói đến đánh, luống cuống chân tay nói:
– Sư phụ dạo này thay đổi rồi. Mọi khi thì thương con, yêu con, thấy con ngốc nghếch thì che chở cho con. Anh con định đánh thì can ngăn khuyên giải, hôm nay làm sao sư phụ lại nổi giận muốn đánh con như thế?
Hành Giả nói:
– Sư phụ trách chú nói lèm nhèm, lỡ mất độ đường thì sao. Chú dậy mau lên, thu xếp hành lý, chuẩn bị ngựa thì tôi tha đánh cho.
Chú ngốc sợ đòn, chồm dậy mặc quần áo, gọi Sa Tăng:
– Dậy mau, không đánh cho bây giờ!”
Chao ôi, vị sư phụ hiền lành của Bát Giới ngày nào bỗng trở nên nóng nảy, hung hăng kỳ lạ! Ở đây, Đường Tăng chỉ là nổi giận doạ đánh Bát Giới, còn trong ma nạn tiếp theo, ông thực sự cầm roi, tự mình đánh “đồ đệ cưng”.
Đường Tăng đánh Bát Giới
Chuyện là mấy thầy trò đến kinh đô nước Thiên Trúc, muốn vào chầu vua đổi điệp văn, đúng lúc công chúa con vua mở hội gieo cầu kén rể. Công chúa này vốn là Thỏ Ngọc trên cung Quảng biến hoá thành, còn công chúa thật đang giả điên chịu nạn trong chùa Bố Kim. Thỏ Ngọc cố tình ném quả cầu trúng đầu Tam Tạng. Đường Tăng nài nỉ van xin nhưng quốc vương giận dữ dọa chém đầu nếu còn từ chối, nên Tam Tạng đành miễn cưỡng tương kế tựu kế, nhân dịp này điều tra lai lịch của công chúa giả.
Tây du ký, hồi 94 “Bốn sư dự tiệc vườn ngự uyển, Một quái mơ mộng tình ái vui” có đoạn:
“Bọn Hành Giả dự tiệc trong đình Lưu Xuân cũng thả sức ăn uống. Mỗi người uống vài chén rượu, thấy chuếnh choáng hơi men định đi tìm Tam Tạng, nhưng đã nhìn thấy Tam Tạng và quốc vương cùng ngồi trong một tòa lầu các. Bát Giới tính ngốc nổi lên, ứng khẩu nói:
– Vui vẻ quá! Thú vị quá! Ngày hôm nay ăn uống thật no say, rồi phải đánh một giấc cho đã đời!
Sa Tăng cười nói:
– Anh hai chẳng biết quái gì, chén no phồng bụng ngủ nghê làm sao được!
Bát Giới nói:
– Chú thì biết cóc khô gì! Tục ngữ có câu: “Ăn no chớ có vươn vai, mỡ màng trong bụng tiêu đời nhà ma” đấy thôi!
Đường Tăng chia tay quốc vương bước vào trong đình, mắng Bát Giới:
– Đồ khốn kiếp kia, thật ngày càng thô lỗ! Đây là chỗ nào mà cứ bô bô nói nhảm, nhỡ ra làm quốc vương giận dữ có phải nguy hại tới tính mạng không?
Bát Giới nói:
– Không sao! Không sao! Chúng ta đã là thông gia với họ, lẽ nào họ lại giở mặt với mình? Thường có câu: “Thông gia ai lại đánh nhau, láng giềng ai lại nói câu phũ phàng”. Mọi người cứ vui đùa đi, sợ quái gì họ?
Tam Tạng quát:
– Lôi con lợn lại đây đánh cho hai mươi roi!
Hành Giả túm lấy Bát Giới lôi lại, Tam Tạng vung roi đánh liền. Chú ngốc kêu toáng lên:
– Ngài phò mã ơi, ngài tha tội cho, tha tội cho!
Viên quan hầu đứng bên cạnh khuyên can mãi, Tam Tạng mới thôi. Chú ngốc lồm cồm bò dậy, lầu bà lầu bầu:
– Quý nhân thế đấy! Phò mã thế đấy! Hôn nhân chưa thành mà đã giở phép vua ra rồi!
Hành Giả bịt lấy mồm Bát Giới nói:
– Chớ nói lăng nhăng! Chớ nói lăng nhăng! Mau đi ngủ đi!
Cả bọn ngủ trong đình Lưu Xuân một đêm nữa, sáng hôm sau lại tiệc tùng ăn uống như hôm trước”.
Bát Giới bị sư phụ mắng nhiếc, đánh đập khi mấy thầy trò chỉ còn một đoạn đường ngắn ngủi là tới được Linh Sơn. Câu chuyện này là minh chứng cho sự thay đổi tâm tính vượt bậc của Đường Tam Tạng. Trư Bát Giới mang hình hài con lợn, tính tình lười biếng, háu ăn, ham ngủ, háo sắc, thích hưởng thụ, tượng trưng cho cái tình và dục vọng của người tu luyện. Thuở đầu tu luyện, Đường Tăng nuông chiều Bát Giới, nghe lời Bát Giới chứ không nghe Ngộ Không, ấy là ẩn dụ cho việc người tu luyện thuở ban đầu cái tình còn nặng, bị dục vọng khống chế mà mê mờ bản tính. Nhiều lần Đường Tăng mắc nạn chỉ vì nghe theo Bát Giới, cũng là nói nếu người tu luyện bị cái tình và dục vọng dẫn động thì sẽ chiêu mời khổ nạn.
Trong ma nạn ở phủ Kim Bình, bề mặt thì là Đường Tăng mắt thịt nhầm yêu quái là đức Phật nên mới bị bắt, còn nguyên nhân sâu xa là: “Lười biếng buông tuồng Thiền tính loạn, Tai ương xảy đến đạo tâm mờ”. Ba lão yêu quái lôi Đường Tăng vào tít đáy động, “chẳng thèm hỏi đầu cua tai nheo, sai ngay bọn tiểu yêu lột hết quần áo, lấy nước trong tắm rửa sạch sẽ, định thái nhỏ băm nát, bỏ vào dầu thơm rán chén”. Đường Tăng trải qua một phen kinh hồn bạt vía, mới trở nên nghiêm khắc với bản thân mình, việc ông mắng chửi dọa đánh Bát Giới chính là thể hiện của quyết tâm tu luyện ấy.
Còn trong ma nạn ở nước Thiên Trúc, tuy yêu quái cố tình ném quả cầu thêu trúng đầu Đường Tăng, nhưng rắc rối khởi nguồn từ một niệm của Tam Tạng: “Ta nhớ tới chuyện tiên mẫu ta cũng do ném quả cầu thêu mà tìm được nhân duyên cũ, kết làm vợ chồng, thì thấy hóa ra vùng này cũng có phong tục ấy nhỉ?”. Đoạn thơ mở đầu hồi 93 viết: “Khởi niệm là liền có ái, Dậy tình ắt sẽ sinh tai”, có thể thấy rằng ma nạn này chính là do chấp trước vào tình của Đường Tăng chiêu mời đến. Trong lúc nước sôi lửa bỏng, suýt chút nữa không giữ nổi bản thân, bao nhiêu công quả tan tành, Đường Tăng mới sốt sắng nhận ra nhân vật háu ăn, ham ngủ, háo sắc, nặng tình, thô lỗ bên cạnh mình – Trư Bát Giới – chính là nguồn cơn của tai hoạ. Đường Tăng “vung roi đánh liền”, thể hiện ý chí mạnh mẽ khắc chế dục vọng của người tu luyện.
Hai câu chuyện trên đều có một điểm chung, chính là Đường Tăng vấp ngã rồi mới ngộ đạo. Trong cảnh hiểm nguy sống chết, người tu luyện hiểu ra rằng không thể nuông chiều chấp trước và dục vọng. Tôn Hành Giả nói: “Sư phụ trách chú nói lèm nhèm, lỡ mất độ đường thì sao”, phải chăng ngụ ý là cái tâm an dật, tâm sắc dục… đã kìm hãm người tu luyện tinh tấn, lãng phí biết bao ngày tháng? Ban đầu, Đường Tăng dự định chỉ khoảng ba năm là lấy được chân kinh, mang về Trung Thổ, nhưng cuối cùng mất tới 14 năm. Sau khi Tam Tạng nghiêm khắc với Bát Giới, thầy trò chỉ phải qua một nạn nữa là tới được Linh Sơn, bái kiến Phật Tổ. Đủ thấy, thời khắc người tu luyện có thể nghiêm khắc yêu cầu bản thân mình, quyết tâm buông bỏ chấp trước, chính là cách viên mãn rất gần vậy.
Nên mới có thơ rằng:
Đại đan chẳng tiết phải lo gìn,
Hoạn nạn khó thành giận ác duyên.
Đạo ở Thánh truyền tu tại ngã,
Thiện do người tích phú do thiên.
Lục căn buông sổng nhiều tham dục,
Nhất tịnh khai thông thấy bản nguyên.
Vô ái vô tư thanh tịnh đến,
Ấy là giải thoát được siêu nhiên.
Thanh Ngọc
*Ảnh minh hoạ: Phim Tây du ký (1986). Bài viết có tham khảo bản dịch Tây Du Ký của Như Sơn, Mai Xuân Hải, Phương Oanh, Nhà xuất bản Văn học.