Trước đây, quả cân dùng để cân đong đo đếm của thương nhân luôn có khắc bốn chữ “Giao dịch công bằng”, người kinh doanh ngày nay cũng lấy câu nói này làm phương châm hành xử trên thường trường. Bốn chữ tuy đơn giản, nhưng đằng sau lại là một câu chuyện rất thú vị.
Đạo lý kinh doanh và đạo lý làm người, quý ở chỗ có đức. “Giao dịch công bằng” là văn hóa kinh doanh.
Tương truyền cách đây rất lâu, có một người làm buôn bán nhỏ, tên là Công Bằng, anh đối xử với người khác thật thà chân thành, mua bán sòng phẳng, không lừa gạt ai bao giờ. Một hôm, Công Bằng làm xong việc buôn bán của mình, thu xếp đồ đạc về nhà. Khi về đến cổng, không biết bị vật gì làm vướng chân, anh nhìn kỹ lại thì phát hiện ra một đĩnh bạc trắng lộ nửa phần trên mặt đất và phát sáng lấp lánh.
Thế là Công Bằng cầm xẻng đào đĩnh bạc đó lên, và đem đi cân, kết quả vừa đúng mười lượng, trên mặt đĩnh bạc còn khắc tám chữ “Giao dịch công bằng , mỗi người đều có phần”. Trong tâm Công Bằng nghĩ: “Số bạc này là ông trời ban cho ta và Giao Dịch, ta không thể một mình độc chiếm”. Do đó, anh quyết định ra ngoài, vừa buôn bán vừa tìm người có tên là Giao Dịch.
Ngày hôm sau, Công Bằng đi khắp các ngõ phố, không ngại vất vả, dọc đường rao bán hàng. Mấy tháng sau, vì anh làm kinh doanh nhỏ, tiền làm ra chỉ đủ ngày nào ăn ngày đó, không lâu sau thì trên người không còn một xu dính túi, chỉ còn lại đĩnh bạc kia, nhưng vẫn chưa tìm thấy tung tích Giao Dịch. Trên đường đi, Công Bằng thà cuộn mình dưới hiên nhà, ngủ nơi đầu đường, cũng quyết không động đến mười lạng bạc kia. Thời tiết dần lạnh, nhưng cái đói rét không làm lay động được quyết tâm tìm Giao Dịch của anh. Vị thương nhân thật thà cứ đi, cứ tìm.
Một hôm trời chạng vạng tối, anh đến một thị trấn nhỏ, thực sự không còn sức lực nữa, liền ngã trước cửa một quán ăn, miệng vẫn không ngừng gọi: “Giao Dịch, huynh ở đâu? Giao Dịch, huynh ở đâu?”. Nào ngờ, ông chủ quán ăn này lại tên là Giao Dịch, tiểu nhị nghe thấy bên ngoài có người gọi tên ông chủ, vội vã ra xem thì thấy một người quần áo rách rưới ngất trước cửa tiệm, cậu nhanh chóng vào trình với ông chủ.
Giao Dịch nghe tiểu nhị kể, liền vội vàng ra ngoài cửa dìu Công Bằng vào trong quán, vừa sai người đốt lò sưởi ấm và rót trà, vừa hỏi lý do Công Bằng đến. Khi biết Công Bằng đường xa đến tìm mình để chia đôi ngân lượng, Giao Dịch vô cùng cảm động, liền nói: “Một đĩnh bạc thôi mà, hà tất phải như vậy, một mình anh lấy không phải là xong rồi ư? Huống hồ lại là của nhặt được!”
Công Bằng nói: “Trên đĩnh bạc có viết rất rõ ràng, tôi sao có thể một mình độc chiếm chứ?”. Giao Dịch thấy Công Bằng nhân nghĩa như vậy, lòng tôn kính của anh với Công Bằng trào dâng, anh cảm động nói: “Tôi vẫn có thể sống qua ngày được, vậy một nửa đĩnh bạc đó tôi tặng cho anh vậy!”.
“Anh là ai?” Công Bằng hỏi với vẻ không hiểu.
“Tôi là Giao Dịch, người mà anh ngày đêm tìm kiếm đây!”
“A! Cảm ơn trời cảm ơn đất, rốt cuộc đã tìm được người rồi!” Công Bằng dường như quên đi mệt mỏi, vội vàng bảo Giao Dịch lấy dao ra để chia bạc. Giao Dịch nhiều lần từ chối, Công Bằng không muốn, vậy là bảo tiểu nhị lấy dao chặt củi ra, Công Bằng đặt đĩnh bạc lên trên một tảng đá ở trong sân, giơ dao lên chặt. “Xoảng” một tiếng, nửa miếng bạc rơi vào khe hở của tảng đá đó, Công Bằng lấy tay thò vào khe hở đến nỗi tay chảy máu cũng không lấy được miếng bạc ra.
Giao Dịch thấy một nửa miếng bạc ở trên hòn đá vừa đúng có hai chữ Công Bằng, liền nói: “Thôi thôi, không cần lấy nữa, một nửa của anh ở đây”. Công Bằng trả lời: “Như thế sao được, anh không có, tôi không thể một mình mình có được”. Giao Dịch thấy Công Bằng quả thật “công bằng”, liền cầm ra một cây gậy sắt, hai người cùng nhau bẩy, tảng đá ra, dưới đất xuất hiện chín vại và mười tám lọ vàng bạc, trên đó đều có tám chữ “Giao dịch công bằng , mỗi người đều có phần”.
Câu chuyện nhanh chóng được truyền ra khắp thị trấn, không phải người ta truyền tụng tài vận, mà là truyền tụng phẩm chất cao quý của hai người Công Bằng và Giao Dịch.
Sau này, người buôn bán vì để kỷ niệm Công Bằng và Giao Dịch, đã học tập tinh thần đối đãi thành thật với người khác, nên đã khắc tên của hai người họ là “Giao dịch công bằng” lên trên quả cân, Giao dịch công bằng đã trở thành cái cân lương tâm của thương nhân khi mua bán.
Câu chuyện “Giao dịch công bằng” không chỉ ca ngợi đức tính tốt đẹp của Công Bằng và Giao Dịch, mà còn là lời nhắc nhở Thần lưu lại cho con người khi làm buôn bán, nhất định phải tuân theo chuẩn tắc:
“Giữ tâm cho chính, Giao dịch công bằng, thì mới có thể đạt được thứ của mình, và hai bên đều có lợi”
Đây chính là văn hóa kinh doanh và cũng là nguyên do mà mấy nghìn năm Trung Hoa có được nền kinh tế phồn vinh, thay đổi triều đại nhưng bao đời kinh tế đều không hề suy yếu.
“Đạo lý kinh doanh và đạo lý làm người, quý ở chỗ có đức”
Hiện nay, đạo đức con người dần mất đi, không chừa thủ đoạn để kiếm tiền, che giấu lương tâm kiếm tiền một cách đen tối, gian lận lừa đảo đều đã xuất hiện, hàng giả phổ biến khắp nơi, người mua bị đòi giá cao mà không có thương lượng. Nhưng nếu con người tìm và trở về với văn hóa truyền thống, đó mới là cuộc sống chân chính và tốt đẹp của nhân loại.
Theo Chánh Kiến