Trong tất cả các cuộc điều tra án mạng, một trong những câu hỏi quan trọng nhất là thời gian tử vong của nạn nhân. Việc xác định chính xác thời gian tử vong sẽ giúp đội pháp y truy ra nơi chốn của nghi phạm và tìm hiểu xem liệu họ có chứng cớ ngoại phạm hay không.
Mặc dù đây là một thông tin có giá trị, nhưng hiện vẫn chưa có cách xác định thời gian tử vong một cách đáng tin cậy sau khoảng 36-72 tiếng đồng hồ. Nhưng hiện nay, người ta đã phát triển được một thử nghiệm mới nhằm tính toán chính xác thời gian tử vong sau khi chết được đến 10 ngày. Tuy nhiên, phương pháp này, hoạt động bằng cách lần theo sự thoái hóa của protein trong cơ bắp, cho đến nay mới chỉ được thí nghiệm trên lợn.
Trong các cuộc điều tra pháp y, thời gian kể từ lúc chết được gọi là khoảng thời gian sau tử vong. Các nhà nghiên cứu bệnh học pháp y có thể dựa trên các biến đổi hoá học và thể chất xuất hiện trên cơ thể sau khi tử vong để tính toán khoảng thời gian này.
Nhiệt độ thân thể là một trong những chỉ số quan trọng nhất để các nhà pháp y tính toán ra khoảng thời gian sau tử vong. Các phương pháp khác bao gồm xác định mức độ máu đông, hay mức độ cơ bắp co cứng (một hiệu tượng gọi là xác đông cứng). Tuy nhiên những phương pháp này chỉ hữu dụng trong vòng 72 giờ sau thời điểm tử vong.
Ngoài ra, độ chính xác của các phương pháp đo đo đạc phụ thuộc vào một vài yếu tố liên quan đến môi trường xung quanh—như nhiệt độ hoặc độ phơi nhiễm hay che giấu của thi thể. Các biến số khác bao gồm trọng lượng và sự hiện hữu của các vết thương và bệnh tật trên cơ thể.
Nhiều nghiên cứu hiện đang được tiến hành để cải tiến những xét nghiệm này. Một công cụ đầy tiềm năng là việc nghiên cứu côn trùng và các giai đoạn phát triển của chúng, và đây là một biện pháp đặc biệt hữu hiệu đối với những thi thể đã bị phân huỷ lâu. Vì côn trùng xâm chiếm thi thể thành từng đợt nhất định, nên việc nghiên cứu côn trùng trong thi thể sẽ cho chúng ta biết về khoảng thời gian tối thiểu sau khi nạn nhân tử vong. Microbiome, việc nghiên cứu về các mẫu vi sinh vật nối tiếp nhau như vi khuẩn, là một cách tiếp cận khác trong thời gian tới.
Cuộc cách mạng hay những bước đi chập chững?
Nghiên cứu mới xem xét sự thoái hóa của protein cơ bắp ở lợn, mẫu động vật gần nhất với người trong nghiên cứu thi thể. Chúng ta biết rằng protein sẽ thoái hóa sau khi chết – điều này đã giúp chúng ta hiểu rõ về độ mềm của món thịt trên bàn ăn. Nhưng điều chúng ta vẫn chưa rõ là tỷ lệ thoái hóa của protein cơ bắp và khả năng áp dụng trong lĩnh vực pháp y.
Các nhà nghiên cứu sử dụng một phương pháp gọi là điện di trên gen để phân tách các protein dựa trên kích thước phân tử. Theo cách này, họ có thể lần theo một số loại protein dựa trên kích thước của chúng theo thời gian. Họ phát hiện ra rằng một số loại protein phân hủy rất nhanh sau khi chết (ví dụ như titin và nebulin), trong khi số khác phân huỷ chậm hơn (desmin và SeRca1). Một số lại không hề phân huỷ (a-actin và tropomyosi)—ít nhất trong vòng 240 giờ nghiên cứu. Theo cách này, nhóm nghiên cứu đã tạo ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới để xác định thời gian tử vong, và phương pháp này có hiệu quả sau khi chết đến 10 ngày.
Phương pháp này có độ chính xác cao đến kinh ngạc. Trong một số trường hợp, việc xác định mức độ một protein đã phân huỷ cho phép tính toán thời gian tử vong trong vòng 8 giờ sau khi chết. Tuy nhiên, trong các trường hợp khác, độ chính xác thậm chí còn cao hơn trong vòng 24 giờ.
Tuy nhiên, phương pháp này chưa sẵn sàng đưa vào ứng dụng trong các cuộc điều tra thực sự. Bước tiếp theo là chuyển đổi thông tin từ mô hình lợn sang con người. Tuy nhiên, việc này sẽ không mất quá nhiều thời gian do có một sự gia tăng số lượng người tình nguyện hiến thi thể cho nghiên cứu pháp y.
Tuy vậy vẫn còn các biến số khác cần được cân nhắc. Nghiên cứu này không tính đến ảnh hưởng của nhiệt độ và độ tuổi của nạn nhân khi xem xét sự thoái hóa của protein. Còn nhiều điều cần được tính đến để có thể phát triển một phương pháp có hiệu quả cho các nhóm pháp y trên thực tế.
Nhưng nghiên cứu này vẫn là một bước đột phá trong một lĩnh vực đang phát triển nhanh chóng. Nhờ kết hợp phương pháp mới này với cách thức tính toán thời gian tử vong tiêu chuẩn, các bằng chứng từ sâu bọ và manh mối vi sinh vật sẽ cho phép chúng ta chỉ ra thời gian tử vong của một người với độ chính xác không tưởng vào một vài năm trước đây—và điều này sẽ xảy ra trong một tương lai rất gần. Những đột phá này sẽ gia tăng đáng kể khả năng xác định các nghi phạm và giảm thiểu những sai sót pháp lý do tính toán sai thời điểm tử vong.
Stefano Vanin là một độc giả chuyên ngành sinh học pháp y tại Đại học Huddersfield – Anh. Bài báo này được xuất bản trước đó trên theConversation.com
Tác giả: Stefano Vanin, University of Huddersfield
Xem bài gốc tại đây
Hoàng Sâm biên dịch
Xem thêm: