“Thời thế tạo nên anh hùng” hay “Anh hùng tạo nên thời thế“? Đây là 2 câu hỏi chắc hẳn nhiều người vẫn còn thắc mắc hoặc nghi vấn rằng câu nào mới là chuẩn xác, vì khi đối chiếu vào thực tế chúng đều hợp tình, hợp lý.
Người xưa có câu: “Thời thế tạo anh hùng“. Đây là câu nói chuẩn xác phi thường và còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Bằng chứng là trong suốt chiều dài lịch sử Trung Quốc và Việt Nam, câu nói này được thể hiện rất rõ ý nghĩa của nó là mỗi khi thiên hạ đại loạn thì xuất hiện rất nhiều bậc đại anh hùng với mong muốn thống nhất giang sơn, nhân dân được hưởng thái bình, no ấm.
Có thể kể đến thời tam quốc trong lịch sử Trung Quốc với nhiều anh hùng hay bậc đại trượng phu vang danh một thời như Tào Tháo, Lưu Bị, Tôn Quyền, Gia Cát Lượng, Chu Du, Tư Mã Ý… Hay loạn 12 sứ quân trong lịch sử Việt Nam với Đinh Bộ Lĩnh – người có công dẹp loạn và xây dựng thời đại phong kiến độc lập sau thời Bắc thuộc.
Tuy nhiên, đôi khi anh hùng cũng tạo ra thời thế. Họ có thể là những con người bình thường nhưng có tài năng có thể thay đổi cục diện và tỏa sáng rực rỡ.
Hãy lấy bóng đá hiện đại làm một ví dụ để minh chứng.
Ai cũng biết rằng trong bóng đá, ghi bàn là một công việc vô cùng quan trọng và nó đè nặng lên đôi vai của các tiền đạo. Đã là tiền đạo thì khả năng quan sát cùng kỹ thuật dứt điểm cần phải xuất chúng. Tuy vậy, trong vài mùa giải gần đây tại Ngoại hạng Anh có một vài cầu thủ dù chỉ số dứt điểm ở mức độ trung bình hoặc không phải tiền đạo nhưng vẫn lọt vào danh sách những người ghi bàn nhiều nhất mùa giải. Liệu đây là điều trùng hợp hay có nhân tố bí ẩn nao đằng sau? Có phải một cầu thủ chỉ cần khả năng dứt điểm tốt thôi là có thể ghi được nhiều bàn thắng hay không?
Hãy cùng gặp gỡ Raheem Sterling, cầu thủ đang được biên chế của câu lạc bộ Manchester City và là người đang dẫn đầu danh sách ghi bàn trong mùa giải này của đội bóng này. Trước đây chỉ 2 năm thôi, Sterling nổi tiếng là cầu thủ chuyên gia chuyển hóa bàn thắng thành cơ hội, trước mỗi cú vung chân của anh thì các cổ động viên thường hay cầu nguyện cho quả bóng đi vào khung thành chứ không phải bay lên khán đài. Biết bao cơ hội ‘ngon ăn’ sượt qua trước mũi giày của anh và biệt danh “chân gỗ” hay “tù trưởng” sẽ đeo bám anh suốt sự nghiệp cầu thủ.
Nhưng rồi 2 năm sau, ở mùa giải 2017-2018, chẳng ai ngờ Sterling lại thay đổi một cách ngoạn mục như vậy. Với số bàn thắng chỉ đứng sau Harry Kane (Tottemham Hotspur) và Mohamed Salah (Liverpool), anh đã đáp trả lại mọi lời trỉ trích nhắm vào mình trong suốt thời gian vừa qua. Chắc hẳn nhiều người thắc mắc về phong độ ấn tượng này của Sterling, trước hết hãy cùng đến với câu hỏi: “Kĩ năng dứt điểm quan trọng như thế nào với việc ghi bàn?”
Để có được câu trả lời cho vấn đề này, các nhà khoa học thống kê trong bóng đá đã tiến hành nghiên cứu và tính toán các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thực hiện thành công một bàn thắng. Cuối cùng, họ đề xuất ra một chỉ số có tên Expected-goals stats (xG – tạm dịch: chỉ số ghi bàn mong đợi) được đúc kết từ các yếu tố như kĩ thuật, chất lượng cú sút, vị trí, tư thế, không gian, đường chuyền kiến tạo… Chỉ số này dự đoán khả năng ghi bàn của một cầu thủ trong mỗi cú sút dựa vào dữ liệu được đúc kết từ những bàn thắng trước đó của họ.
Nhằm đánh giá được mức độ ảnh hưởng của cú sút đối với một bàn thắng, các nhà khoa học đã phân chia các yếu tố ảnh hưởng đến xG thành hai nhóm: chất lượng cú sút (các yếu tố liên quan đến cú sút) và hoàn cảnh dứt điểm (vị trí, tư thế, không gian…).
Bảng kết quả phân tích cho thấy, chất lượng cú sút thực sự có ảnh hưởng đến chỉ số xG nói chung nhưng mức độ khá thấp. Điển hình là mùa bóng 2016/2017, Messi là cầu thủ ghi được nhiều bàn thắng nhất các giải đấu châu Âu với 37 bàn thắng, điều này khiến nhóm chất lượng cú sút đã giúp tăng thêm gần 7 điểm xG (chưa tính các quả đá phạt của anh). Trong khi đó, Cavani dù chất lượng cú sút tệ đã làm giảm đi khoảng 3 điểm xG những tổng chỉ số xG của anh này vẫn đạt mức 31, cao hơn cả Messi với số bàn thắng là 35, xếp sau Messi.
Còn các cầu thủ khác thì nhóm chất lượng cú sút nhìn chung chỉ thể hiện ở mức độ mức trung bình. Có thể thấy việc một cú sút có thành công hay không không phụ thuộc nhiều vào nhóm chất lượng cú sút mà chính là yếu tố còn lại: hoàn cảnh dứt điểm.
Vì vậy nếu không có kỹ thuật dứt điểm chính xác thì cách mà những cầu thủ như Sterling hướng đến là chọn hoàn cảnh dứt điểm. Huấn luyện viên trưởng câu lạc bộ Machester City, Pep Guardiola cho biết: “Tôi tận dụng tốc độ và sự khéo léo vốn có của cậu ấy để đưa ra một kế hoạch tập luyện riêng giúp Sterling cải thiện khâu ghi bàn. Trong giáo án này, tôi tập trung vào việc chạy chỗ, lựa chọn vị trí, cách canh thời gian, cách thức nhận bóng trong vòng cấm, cách loại bỏ hậu vệ theo kèm để đặt mình vào tư thế sút thuận lợi”.
Nhờ vậy mà Raheem Sterling đã cải thiện đáng kể khả năng dứt điểm của mình và có được trạng thái thăng hoa như hiện nay.
Video: Huấn luyện viên Pep Guardiola chỉ dạy cho Sterling
Trường hợp của Raheem Sterling đã nói cho chúng ta rõ ràng rằng trong bóng đá, không quan trọng là sút hay ghi bàn như thế nào mà miễn sao bạn luôn biết cách tạo ra cơ hội để có thể sút. Đồng thời, câu chuyện này cũng cũng gợi mở cho chúng ta, những con người bình thường vẫn có thể vươn đến thành công ở nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống. Nếu khả năng vẫn còn hạn chế, sao không nỗ lực để tìm kiếm thật nhiều cơ hội khác nhau.
Ai cũng sẽ có lần không tận dụng được cơ hội nhưng một cánh cửa đóng lại thì sẽ có một cánh cửa khác được mở ra. Thời thế tạo anh hùng là đúng nhưng vì sao không thử một lần làm anh hùng tạo thời thế!
Sơn Tùng