Ban thờ là khu vực thể hiện tín ngưỡng và là vị trí linh thiêng của một ngôi nhà. Chăm sóc chu đáo cho ban thờ thể hiện sự thành kính và uy nghiêm giữa gia đình, tổ tiên, thần linh, là điều không thể thiếu trong tâm thức người Việt.
Năm hết tết đến chính là thời điểm để gia đình dọn dẹp, cung kính thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với ông bà tổ tiên, thần linh, chuẩn bị để chào đón một năm mới tốt đẹp, bình an. Mỗi gia đình người Việt thường có gia quy và nghi thức thờ cúng, bày biện có chỗ khác nhau, chung quy khi lau dọn ban thờ các gia đình nên chú ý những điểm chính sau.
Vị trí đặt bàn thờ phải cao ráo, trung tâm
Tùy theo kiến trúc nhà bạn hiện đại hay cổ xưa thì vị trí đặt bàn thờ cũng khác nhau. Với nhà theo kiến trúc xưa là có sân vườn thì đặt bàn thờ ở gian trung tâm, hướng ra phía trước- hướng chính của ngôi nhà là lí tưởng nhất vì mở cửa là nhìn thấy đất trời, âm dương hòa hợp. Ban thờ phải thể hiện sự vững chắc, bình ổn, không nên dựa vào cửa kính hay rèm cửa hoặc vách ngăn mỏng manh.
Dọn dẹp bàn thờ bài bản, đúng cách
Với nhà phố hiện đại, bàn thờ nên đặt ở tầng trên cùng để tránh mọi người đi ngoài cửa có thể nhìn thấy hết bài vị, hình ảnh tổ tiên và cũng tiện cho việc cúng bái, hóa vàng.
Trước khi dọn bàn thờ, bạn nên tắm rửa sạch sẽ, thắp hương báo cáo tổ tiên, xin phép được dọn bàn thờ. Sau khi hương cháy hết, hãy đặt bài vị, di ảnh tổ tiên sang một bàn có trải khăn- thường là tấm khăn lụa màu đỏ- rồi dọn dẹp bàn thờ chính. Hãy dùng nước ấm nấu ngũ vị( nước thơm) để lau dọn bàn thờ và bộ đồ thờ cúng. Dùng khăn sạch chuyên dùng để lau khô, xếp đặt cẩn thận từng món.
Đối với bát hương, nếu chân hương đã quá nhiều thì có thể xin phép rút bớt rồi hóa đi. Nếu cần cho thêm tro, người Việt thường dùng tro rơm nếp. Khi lau bụi cho bát hương, cần giữ nguyên vị trí bát hương trên ban thời, không xoay bát hương, nếu bát hương có hoa văn rồng phượng, luôn chú ý để phần có vẽ mặt hướng ra ngoài.
Bày hoa và quả chu đáo, đầy đủ
Mâm ngũ quả tượng trưng cho ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Tùy theo vùng miền mà có quan niệm khác nhau về hoa quả đặt trên mâm. Song thông thường mâm ngũ quả có chuối xanh, bưởi vàng, hồng đỏ, lê trắng và quýt da cam…Hoa bày trên bàn thờ nên là hoa tươi như hoa đào xua đuổi tà ma, hoa mai phú quý sang trọng, hoa tầm xuân sinh sôi nảy lộc, hoa cúc phúc lộc tràn đầy, hoa đồng tiền lộc thọ dồi dào hay hoa lay ơn tình cảm ấm áp…Các đồ dùng cúng lễ như ấm nước, chén trà, chén rượu nên là một bộ dùng riêng cho bàn thờ, nếu bày trên ban thờ cố định cần ngăn nắp, sạch sẽ. Các bình gỗ, bình sứ đựng hương, cắm hoa, chân đèn thường bày đối xứng đều hai bên. Hạn chế bày đồ giả như hoa quả nhựa, đồ hàng mã…
Nhìn chung, mỗi nhà có cách bày biện sao cho ban thờ được thuận mắt, đẹp và đầy đủ, phù hợp đối với gia đình mình, quan trọng nhất vẫn là tâm thành kính, thanh sạch của gia chủ khi lau dọn ban thờ cũng như khi sắp sửa bài trí vật dụng, lễ vật.
Dù cả năm có đi ngược về xuôi, cuối năm là thời gian để lòng người lắng đọng, chăm sóc ban thờ là việc làm không thể thiếu vào cuối năm của mỗi nhà, là dịp để tâm tưởng mỗi người thêm thành kính, thêm kết nối với nguồn cuội, tổ tiên. Tinh thần được an ủi, trở nên mạnh mẽ, an nhiên hơn là tiền đề cho một năm mới bình an và nhiều thành tựu.
Vinh Hoa tổng hợp