Hương sắc Việt Nam là món quà của ban biên tập Văn Hóa thời báo Đại Kỷ Nguyên tiếng Việt dành tặng những người con đất Việt gắn bó với văn hóa truyền thống nên thơ của nước nhà và mong muốn vẻ đẹp này được lưu giữ mãi không phai với thời gian…
Vừa đặt chân tới đất Sài Gòn mệnh danh “hòn ngọc viễn đông”, nhà văn Mỹ E.Shilture đã vội ghi vào sổ tay một cách hứng thú: “Bà bán hàng rong mang trên vai một vật lãng mạn nhất phương Đông – cái đòn gánh. Bà nhẹ nhàng nhún nhảy bên phải bên trái đi ra khỏi ngõ” (Đất nước- Nhà xuất bản Đại Học Massachuset-1997).
Hình ảnh thật là đẹp, lạ mắt đối với người ngoại quốc hiếu kỳ.
Trong tiềm thức sâu lắng của cộng đồng người Việt, chiếc đòn gánh bằng tre gợi nên cuộc sống hàng ngày của người nông dân truyền thống, niềm vui, và nhất là nỗi buồn, đặc biệt là nỗi đau khổ âm thầm, lòng can đảm, tính chịu đựng và đức hy sinh của các người vợ, người mẹ, người bà của các thế hệ kế tiếp nhau trong lịch sử.
Việt Nam thuộc về nền văn minh lúa nước. Bờ ruộng rất hẹp, đường làng lại nhỏ, vì vậy mới sản sinh ra đòn gánh- phương tiện vận chuyển phù hợp nhất. Nguyên liệu làm đòn gánh dồi dào nhất là tre. Các nhà thực vật học cho biết, châu Á là nơi trồng lúa nhiều nhất và tập trung nhất trên thế giới, diện tích tre mọc cũng gần bằng diện tích trồng lúa.
Có được chiếc đòn gánh tốt và thích hợp với công việc cụ thể cũng công phu lắm. Nhà thơ Thanh Hào, một nhà thơ gắn bó với nông thôn cổ truyền đã miêu tả: “phải tìm cây tre không cần to lắm, không cộc ngọn, không bị kiến làm tổ trong ống. Đó là đoạn tre gốc, phải có đốt đều nhau. Đoạn tre gốc ấy, dóng dài là chín đốt, dóng trung bình là bảy đốt. .. Mọi người kiêng đòn gánh có đốt chẵn, có đòn gánh vênh, đòn gánh có đầu mặt vào giữa vai. Các bà các cô quan niệm rằng: đòn gánh chẵn đốt thì không có lộc buôn, lộc bán. Đòn gánh vênh, ngoài sự nghiến vào vai, đau vai, còn có nhiều chuyện không hay. Còn đòn gánh có đốt vào giữa vai, gian nan vất vả”
Đầu đòn gánh có đốt chẵn hay đốt lẻ, vênh hay thẳng, có đốt vào giữa vai hay không thì bao giờ cũng là “đòn gánh tre chín rạn hai vai” (Nguyễn Du).
Đòn gánh và đôi quang gánh cũng là biểu tượng của tình nghĩa vợ chồng (không thể “đứt gánh giữa đường”), sự đảm đang của người vợ “gánh vác giang sơn nhà chồng”.
Đòn gánh đã trở thành biểu tượng của nông thôn Việt Nam và có mặt trong suốt cuộc đời con người ở nông thôn: đi chợ, làm nhà, gánh lễ vật, lễ tết, đám cưới, đòn đám ma..
Hữu Ngọc (theo “Lãng du trong văn hóa Việt Nam”)
Xem thêm: