Hương sắc Việt Nam là món quà của ban biên tập Văn Hóa thời báo Đại Kỷ Nguyên tiếng Việt dành tặng những người con đất Việt gắn bó với văn hóa truyền thống nên thơ của nước nhà và mong muốn vẻ đẹp này được lưu giữ mãi không phai với thời gian…
Làng nghề đúc đồng Đại Bái…
Nghề gò và đúc đồng của làng Bưởi hay còn gọi là làng Đại Bái thuộc huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh – một làng nghề nổi tiếng với những sản phẩm được đúc từ đồng như: tượng đồng, đỉnh đồng, lư hương, lọ hoa, tranh câu đối bằng đồng…Với nghề đúc đồng truyền thống, từ xưa làng đã chuyên sản xuất đồ đồng phục vụ dụng cụ gia đình. Tới đầu thế kỷ XI, làng nghề được phát triển mạnh nhờ công của ông Nguyễn Công Truyền, được dân làng tôn là “Tiền tiên sư.”
Muốn ăn cơm trắng, cá trôi
Thì về làng Bưởi đánh nồi với anh
Muốn ăn cơm trắng cá ngần
Thì về làng Bưởi cầm cân buôn đồng.
Đại Bái cổ xưa còn có tên làng Văn Lang, cũng có thời kỳ có tên là Bưởi nồi, nằm trên một giải đất cao bên bờ sông Bái Giang (nay là sông Đuống), chuyên sản xuất các dụng cụ thiết yếu, đồ dùng bằng đồng trong gia đình như ấm, mâm, chậu thau… Từ khi “Tiền tiên sư” Nguyễn Công Truyền, người có công lo tổ chức sản xuất, tạo mẫu, phát triển thị trường vào thế kỷ XI, làng nghề bắt đầu phát triển mạnh.
Theo lịch sử ông Nguyễn Công Truyền sinh năm 989 tại làng Đại Bái, mất ngày 29/9 (âm lịch) năm 1060. Ông xuất thân trong một gia đình nho học. Năm 995 lúc lên 6 tuổi ông theo cha mẹ vào Thanh Nghệ để sinh sống (Hiện nay làng đó cũng gọi là làng Đại Bái, làng Bưởi và cũng làm nghề đúc đồng). Khi lớn lên ông vào quân ngũ. Năm 25 tuổi ông làm quan Đô úy của triều Lý, được phong là “Điện tiền tướng quân.” Tháng 3 năm 1018 ông trở về quê hương Đại Bái thăm họ hàng. Sau này khi cha mất ông từ quan và đưa mẹ về quê hương phụng dưỡng và từ đó tổ chức sản xuất nghề đúc đồng tại quê hương. Ông cho đón thợ, mở lò rèn về sửa chữa nông cụ giúp bà con cải tiến sản xuất.
Đến thế kỷ XV, XVI làng có 5 ông tiến sĩ: Nguyễn Viết Lai, Nguyễn Xuân Nghĩa, Vũ Viết Thái, Phạm Ngọc Thanh và Nguyễn Công Tám. Sau khi đỗ đạt phong quan về làng các ông chú trọng tổ chức mở rộng sản xuất và phân công chuyên môn hóa ngành nghề và thành lập các phường sản xuất riêng từng loại mặt hàng như: Phường chuyên gò nồi đồng, phường làm mâm, phường làm ấm, phường làm thau, phường làm đồng lá…và một phường hàng chợ chuyên để mua bán cung cấp nguyên vật liệu, tiêu thụ hàng hóa. Nhờ có sự phân công tập trung, tổ chức hoàn thiện đã giúp cho Đại Bái nhanh chóng phát triển với nghề đúc đồng, gò đồng nâng cao kỹ thuật luyện đồng. Lấy đất sét ở bờ sông xây lò đúc, lấy bùn ao nhào với tro trấu làm nơi luyện đồng, lấy đồng pha kẽm làm đồng thau và sáng chế ra thuốc hàn đồng…
Làng Đại Bái ngày nay tiếp tục phát triển và gìn giữ nghề truyền thống, cải tiến kỹ thuật, phát triển , tự chế ra máy móc như máy cán, máy dập, máy đánh bóng… sản phẩm ngày càng đa dạng phong phú. Nghề đúc đồng, gò đồng Đại Bái trải qua nhiều thăng trầm đã không dừng lại ở trình độ thủ công ban đầu mà phát triển mở rộng sang các loại hình sản xuất mới đòi hỏi trình độ kỹ thuật cao như chạm khắc hàng mỹ nghệ … Với bàn tay tài hoa và sự năng động sáng tạo người Đại Bái đã làm ra những sản phẩm trang trí bằng đồng, mạ vàng mạ bạc. Từ các bình hoa, các bộ đồ trà, tranh gò đồng nổi, tranh chữ, hoành phi câu đối…. đến các sản phẩm dành cho văn phòng quà biếu như: tranh phong thủy, quà tặng bằng đồng, tượng đồng, logo- huy hiệu…
Phú quý sinh lễ nghĩa? Đúc tượng đồng cho bản thân và gia đình, tại sao không?
Thoạt nghe, mọi người đều giật mình, đúc tượng đồng cho mình ư? Người ta chỉ quen với tượng đồng cho danh nhân lịch sử, chính trị gia nổi tiếng, lãnh tụ v.v…
Song giờ đây, điều đó đã trở thành một hiện thực thú vị… Các nghệ nhân làng nghề đúc đồng đã đáp ứng được một nhu cầu mới: đúc tượng đồng cho bản thân và thân nhân trong những dịp như lễ Tết, mừng thọ…, chỉ với 1 tấm ảnh, kỹ càng hơn nữa, là các bức ảnh chụp từ 4, 5 phía, đảm bảo sự chính xác của tượng chân dung giống với hình mẫu thật nhất.
Ngoài tượng đồng bán thân, còn có thể đúc tượng đồng toàn thân, cao từ gần 1m cho tới bằng người thật cũng có… Người đã khuất được đúc tượng đã đành, người còn tại thế vẫn có thể đúc tượng như thường, không có “rào cản kỹ thuật hay tâm linh” nào cả…
Ngoài tượng đồng, có thể tạc tượng gỗ chân dung. Để có được bức tượng hoàn hảo, cần những công đoạn chụp ảnh 5 chiều: trái, phải, trước, sau và trên đỉnh đầu… Sau đó người thật kiểm tra lại với tượng của mình:
Đúc tượng thân nhân và bản thân, âu cũng là một cách để con cái tỏ tấm lòng thành kính với cha mẹ đã khuất hoặc còn đang tại thế, hoặc thậm chí để lại cho con cháu chân dung mình một cách rất đặc biệt… Tại sao không nhỉ. Đâu phải chỉ có những danh nhân mới có đặc quyền này?
Hà Phương Linh
Xem thêm: