Trong thời Trung Cổ, ngoài mục đích tôn giáo, các tu viện còn là những bệnh viện điều trị y học cho đủ loại bệnh nhân, từ thuốc giảm đau cho tới làm phẫu thuật. Và Soutra Aisle là một nơi như thế…
Soutra Aisle là một nhà thờ cổ ở Scotland, Anh quốc. Nó vốn là bộ phận của một tổ hợp lớn gồm cả bệnh viện và tu viện. Công tác khai quật tại Soutra Aisle đã cung cấp một cái nhìn đáng kinh ngạc vào cuộc sống của những thầy tu dòng Augustine từng sinh sống ở đây, bao gồm một loạt các biện pháp điều trị y học, từ thuốc giảm đau, thuốc ức chế sự thèm ăn, thuốc diệt mối, cho tới các liều thuốc giã rượu. Các phát hiện khảo cổ mới không ngừng xuất hiện đã khiến Soutra Aisle trở thành một di chỉ đặc biệt quan trọng trong việc tìm hiểu y khoa vào thời Trung Cổ.
Ngoài những hoạt động tôn giáo, các thầy tu thời Trung Cổ còn có một loạt các nhiệm vụ khác cần phải làm mỗi ngày: tự trồng rau và lương thực, ủ rượu, bia và mật ong, sao chép các kinh sách, và chăm sóc y tế cho người bệnh. Bệnh viện tại Soutra Aisle, cùng với tu viện, đã được đặt tên chung là Nhà thờ Holy Trinity (House of the Holy Trinity). Những nghiên cứu khảo cổ tại di chỉ này đã cung cấp cho chúng ta một cái nhìn vào phương thức hoạt động của một bệnh viện thời Trung Cổ trong thời kỳ hoàng kim của nó.
Bệnh viện Soutra Aisle
Bệnh viện thời Trung Cổ Soutra Aisle tọa lạc trên đình đồi Soutra, nằm giáp biên giới giữa Scotland và Anh. Ngoài ra, bệnh viện này còn nằm trên một con đường chính nối Scotland và Anh, dọc theo tuyến phố Dere. Soutra Aisle đã được nhà vua Scotland, Malcolm IV, thành lập vào năm 1164 cho những thầy tu dòng Augustine. Trái ngược với rất nhiều các tu viện khác được kiến lập trong giai đoạn này, tu viện trên đồi Soutra đã được xây dựng để phục vụ việc chữa trị cho người bệnh, cung cấp chỗ lưu trú cho khách lữ hành, phân phát đồ cứu tế cho người nghèo, và cung cấp một nơi trú ẩn hợp pháp. Trong những ngày tháng huy hoàng của nó, di chỉ này đã chứa tới 300 người thường trực (cả thầy tu và người hầu) để đối mặt với một lượng lớn những người đến tìm nơi tạm trú, hoặc có nhu cầu điều trị y tế.
Một trong những phát hiện khảo cổ quan trọng, và nguy hiểm nhất tại di chỉ bệnh viện thời Trung Cổ Soutra Aisle là các chất thải y tế bị bỏ lại đằng sau qua nhiều thế kỷ bởi các bệnh nhân được chữa trị ở đó. Trong 15 rãnh đào trên một di chỉ rộng gần 2 km2, các nhà khảo cổ đã phát hiện thấy các chất thải y tế, được phân làm 3 loại – máu, chì, và một số loại thảo mộc phổ biến được sử dụng cho mục đích y tế. Do di chỉ này có lớp nền bắng gốm không thể xuyên qua, nên khu vực con đồi vẫn thường hay bị ngập nước, dẫn tới tình trạng bảo quản tốt các nguyên liệu khảo cổ.
Các phương pháp điều trị tại Soutra Aisle
Kết quả phân tích những chai lọ được thu thập ở Soutra Aisle đã cho thấy chúng từng được sử dụng để đựng các loại thuốc như thuốc giảm đau hay thuốc gây mê phổ biến được bào chế từ cây độc cần, cây kỳ nham và cây thuốc phiện. Một loại thuốc mỡ được bào chế từ thuốc phiện và mỡ lợn có thể đã được sử dụng để gắn vào lớp băng đắp lên vết thương hở sau phẫu thuật hay sau quá trình cắt các chi. Phần còn sót lại của các bộ phận cơ thể bị cắt, và các lớp băng có dính mô người là những bằng chứng cho thấy các thầy tu ở Soutra Aisle đã tiến hành các ca phẫu thuật trên người bệnh.
Thuốc giảm đau, thuốc ức chế sự thèm ăn, và thuốc giã rượu
Trong số các di vật còn lại ở Soutra Aisle, các nhà khảo cổ cũng đã tìm thấy một hỗn hợp tormentil – một loại thảo mộc có nồng độ chất tannin cao, vốn được sử dụng để giết trứng của các loài sâu ký sinh, cũng như để làm dịu tình trạng tiêu chảy và phòng ngừa tình trạng xuất huyết nội. Ngoài ra, họ cũng phát hiện thấy loại cây đậu tằm đắng (danh pháp khoa học: Lathyrus linifolius), được sử dụng như một loại thuốc ức chế sự thèm ăn trong các giai đoạn mất mùa và như một liệu pháp giảm cân cho những người béo phì. Cũng có các bằng chứng cho thấy các thầy tu dòng Augustine đã pha chế một loại thuốc giã rượu từ các loại hạt giống có độc và chất lỏng sót lại từ quá trình sản xuất muối.
Sự tàn lụi của Soutra Aisle
Vào năm 1460, thầy tu trưởng Stephen Fleming tại Soutra Aisle bỏ đạo và bị trục xuất. Điều đó đã đánh dấu sự xuống dốc của bệnh viện thời Trung Cổ này. Hầu hết tài sản của bệnh viện bị tịch thu, và phân bổ cho Bệnh viện Đại học Trinity College ở Edinburgh. Vì thế, một cơ sở trù phú đã không còn có nguồn thu nhập. Tuy đã mất vị thế quan trọng của mình, bệnh viện này đã tồn tại qua giai đoạn Cải chính ở Scotland vào thế kỷ kế tiếp, và tiếp tục cầm cự cho đến giữa thế kỷ 17. Một mảnh nhà thờ vẫn tồn tại cho đến ngày nay, tuy nhiên nó đã được cơ cấu lại thành hầm mộ của gia đình Pringles xứ Soutra vào năm 1686. Tuy nhiên, tầm quan trọng của bệnh viện thời Trung Cổ này không nằm ở bản thân tòa kiến trúc, mà là ở các khám phá y học thời Trung Cổ được khai quật ở khu vực xung quanh di chỉ.
Tác giả: Ḏḥwty, Ancient Origins.
Đăng tải với sự cho phép. Đọc bản gốc ở đây.
Quý Khải biên dịch
Xem thêm: