Việc các nhà khảo cổ phát hiện ra bốn pháo đài tròn cổ đại ở Đan Mạch được xây dựng từ những năm 1930 đã làm thay đổi sâu sắc cách nghĩ của chúng ta về phương thức mà những người Viking đã xây dựng chúng.
Người Viking dùng để chỉ những nhà thám hiểm, thương nhân, chiến binh, hải tặc ở Bắc Âu vào thời đại đồ đá muộn trên bán đảo Scandinavia (vùng Đan Mạch, Na Uy, Thuỵ Điển và Phần Lan ngày nay). Người ta thường nói tới những người Viking như các chiến binh lưu động trên các chiến thuyền hoặc những kẻ cướp biển nhưng họ cũng là các nông dân và các nhà buôn giỏi.
Đặc biệt họ đi biển rất giỏi, những tay cướp biển người Viking giương buồm đi khắp châu Âu và Bắc Đại Tây Dương trên những chiếc thuyền dài, đánh phá cướp bóc, xâm chiếm phần lớn các vùng đất trù phú tại châu Âu, rồi định cư tại những vùng đất chiếm được. Thời đại Viking bắt đầu khoảng cuối thế kỷ VIII và kéo dài đến giữa thế kỷ XI.
Nhắc đến người Viking ai cũng phải rùng mình về sự tàn bạo của họ nhưng một chứng cứ xác thực được phát hiện gần đây đã thay đổi hình ảnh của những người đi biển Bắc Âu. Nhiều pháo đài của người Viking được tìm thấy ở Đan Mạch chứng minh những gì mà chúng ta thường nghĩ trước đây hoàn toàn sai lầm.
Pháo đài này được gọi là Borgring, được tìm thấy chủ yếu bằng cách sử dụng một phương pháp khảo sát bằng tia laze trên không được gọi là LIDAR để vẽ ra một chiếc bản đồ 3D có độ phân giải cao công trình dưới mặt đắt.Công trình này nằm trên đảo Zealand của Đan Mạch, phía nam thành phố Copenhagen.
Pháo đài là một vòng tròn hoàn hảo với đường kính phía ngoài lên tới 144 mét và có bốn cổng chính đan chéo nhau bằng những con đường lát gỗ. Các thành lũy bên ngoài được xây từ đất và gỗ. Bằng cách đếm những vân gỗ được dùng để xây dựng, các nhà khảo cổ đã ước tính pháo đài được xây dựng từ những năm 970 hoặc 980 SCN dưới thời vua Harald.
Qua khám phá về pháo đài tròn thứ năm này, các nhà khảo cổ Đan Mạch cho biết những chiến binh Viking thời xưa là những người có tài năng kiến trúc đáng kinh ngạc.
Mặc dù Borgring đã được khai quật từ năm 2014 nhưng đến tháng ba này các nhà khảo cổ mới công bố những đánh giá tổng quan về các phát hiện của họ.
Sau đây là trích đoạn cuộc phỏng vấn của phóng viên tập chí Khoa học với Søren Michael Sindbæk – một nhà khảo cổ học thuộc Đại học Aarhus ở Đan Mạch về khám phá của họ về pháo đài của người Viking và việc phát hiện ra công trình này đã cho chúng ta thêm những tư liệu quý giá nào.
Hỏi: “Quá trình khám phá ra pháo đài cổ đã diễn ra như thế nào thưa ông?”
Đáp: “Quá trình này gần như là một câu chuyện trinh thám. Tôi đã làm việc với các pháo đài tròn này trong một khoảng thời gian khá dài và tôi đã đi đến kết luận rằng sự sắp xếp của chúng hoàn toàn không có ý nghĩa nào hết. Có những khoảng trống trong mạng lưới các pháo đài đã từng được biết đến mà đáng lẽ ra pháo đài khác cũng phải có.
Chúng tôi đã ra ngoài tìm hiểu thêm về các đặc tính của không gian xung quanh từ những pháo đài đã biết trước đó, đặc biệt là về khả năng tiếp cận các tuyến đường bộ và đường thủy. Chỉ có một vài địa điểm ở Đan Mạch thực sự phù hợp với mô hình này, chính phủ Đan Mạch đã đưa ra hình ảnh có độ phân giải cao từ phương pháp LIDAR, vì vậy chúng tôi đã tìm kiếm trên đó và thấy được tính năng rất đặc biệt này.”
Hỏi: “Vậy tại sao những pháo đài này lại không được tìm thấy trước đây?”
Đáp: “Những hoạt động nông nghiệp xung quanh pháo đài đã phá hủy những gì còn lại trên mặt đất. Trong hàng trăm năm suốt thời Trung Cổ, nông dân cày ruộng và canh tác trên đồng ruộng. Khi chúng tôi đến, thành lũy của nó đã thấp hơn nửa mét so với mức trung bình của những cánh đồng. Bạn có thể đi trên cánh đồng mà không nhận ra điều gì cả nhưng hình ảnh từ LIDAR đã giúp chúng ta nhận ra được pháo đài.”
Hỏi: “Tại sao người Viking lại xây những pháo đài hình tròn?”
Đáp: “Hình tròn là hình dạng hoàn hảo cho một pháo đài. Đó là hình dạng bao gồm một diện tích lớn nhất trong một chu vi nhỏ nhất. Nhưng không cần thiết phải làm cho nó trở thành một vòng tròn hoàn hảo và đó là điều làm nên sự khác biệt của pháo đài tròn của người Viking ở Đan Mạch.
Chúng tôi nghĩ rằng người đã xây dựng các pháo đài tròn Viking này chính là King Harald “Bluetooth” Gormsson (người đã thống nhất Scandinavia, giúp người Đan Mạch đến với Thiên Chúa giáo và người ta đã lấy tên ông đặt cho công nghệ không dây Bluetooth), cha của ông cũng là người đầu tiên người cai trị vương quốc Đan Mạch. Tất cả các pháo đài đều có chung một hình dáng cố định này. Một số người có kỹ năng khảo sát đất đai và địa hình tốt đã tham gia vào công việc xây dựng công trình này.”
Hỏi: “Có phải họ đã phát minh pháo đài với hình dạng trong không?”
Đáp: “Không, có lẽ họ đã học được nó từ cuộc xâm lăng ở Anh. Những người ở đó đã xây dựng một mạng lưới các công sự phòng thủ khoảng 100 năm trước đó để chống lại người Viking. Hệ thống này hoạt động rất hiệu quả khiến cho những đội quân xâm lăng không thể phá vỡ và đành phải rút lui. Đó là một thành công lớn cho các vị vua Anglo-Saxon. Vì vậy, chúng tôi tin rằng khi các pháo đài vòng tròn xuất hiện ở Đan Mạch, đó là một bản sao của chiến lược đó.”
Hỏi: “Cuộc sống bên trong pháo đài như thế nào?”
Đáp: “Cuộc sống bên trong pháo đài gần như khá yên bình và rất ít khi xảy ra xung đột. Họ xây dựng những pháo đài ở đây nhằm tuyên bố rằng quân đội nước ngoài không nên bén mảng tới đây nếu không muốn mất mạng. Từ các cuộc khai quật những pháo đài khác trước đây, chúng tôi không chỉ phát hiện sự có mặt những binh lính, có những phụ nữ bị chôn cất trong khu nghĩa trang bên ngoài pháo đài cũng như các ngôi mộ của trẻ em. Có lẽ có một nhóm người đóng quân ở đó: những người phục vụ nhà vua và gia đình của họ.”
Hỏi: “Ông đã học được gì về pháo đài này?”
Đáp: “Điều ngạc nhiên lớn nhất là, không giống như các pháo đài khác đã bị bỏ lại sau khoảng 2 thập kỷ, pháo đài này dường như đã được sử dụng trong một thời gian dài sau đó. Chúng tôi tìm thấy một chiếc vòng tay bạc khá giống với các vòng bạc, mặt dây chuyền, và các đồ trang sức khác đã được tìm thấy ở các pháo đài khác, vì vậy chúng tôi có thể bắt đầu liên kết chúng lại với nhau.
Ngoài ra, chúng tôi cũng tìm thấy bằng chứng cho thấy pháo đài đã bị tấn công, hai cổng trong số các cổng đã bị đốt cháy. Chúng tôi tìm thấy hộp dụng cụ của người thợ mộc đã bỏ lại sau khi nó bị đốt cháy, trong đó có một chiếc máy chế biến gỗ, một công cụ để sản xuất đinh sắt, dao, đục, và một mảnh của một công cụ nào đó khác…”
Hỏi: “Ông có biết rằng ai đã tấn công và phá hủy nó?”
Đáp: “Thật không may là chúng tôi không có manh mối nào nhưng nhiều khả năng đó là kẻ thù của Harald Bluetooth. Vì pháo đài này nằm ở vị trí mà biển Baltic chạy dọc bờ biển Đan Mạch, hầu hết những người đến từ vùng biển này là những người Viking Thụy Điển. Và thật ra, chỉ vài thập kỷ sau, chúng ta có báo cáo về một cuộc chiến lớn giữa Đan Mạch và người Thụy Điển tại những vùng biển đó.”
Hỏi: “Tại sao những cấu trúc này lại quan trọng đến vậy?”
Đáp: “Những pháo đài tròn này là bí ẩn lớn nhất trong khảo cổ học về người Viking từ những năm 1930. Mọi người không thể tin rằng người Viking trong chính đất nước của họ đã xây dựng những công trình này. Họ nghĩ rằng quân đội nước ngoài phải xây dựng chúng. Nhưng khi chúng tôi tìm thấy nhiều bằng chứng hơn, chúng tôi thấy rằng ở đó thực sự là một vị vua Đan Mạch và các chiến binh Viking của ông. Họ là những chiến binh nhưng được đào tạo ra từ một xã hội rất có tổ chức.”
Sơn Tùng