Từ tháng 10, thị trường phát điện cạnh tranh đã bị dừng vô thời hạn do phải “giải cứu” các nhà máy điện khí.
Theo quyết định vừa được ban hành cuối tháng 9 vừa qua của Bộ Công Thương, thị trường phát điện cạnh tranh sẽ tạm dừng từ 1/10 cho đến khi có quyết định mới, Vnexpress đưa tin.
Hiện phần lớn sản lượng điện mà Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mua chủ yếu thông qua các hợp đồng PPA (hợp đồng giữa tập đoàn này với các nhà máy điện), trong đó, khoảng 10-20% được mua theo hình thức chào giá trên thị trường điện cạnh tranh (CGM).
Việc tạm dừng thị trường phát điện cạnh tranh trong các tháng cuối năm 2017 nhằm phục vụ huy động tối đa các nhà máy nhiệt khí. Đây chỉ là giải pháp tạm thời do các các nguyên nhân khách quan phát sinh trong quá trình vận hành.
Tính toán của Bộ này cho thấy, trường hợp huy động tối đa các nhà máy điện khí trong 3 tháng còn lại của năm 2017, tổng sản lượng các nhà máy điện khí tăng thêm 189 triệu kWh, chiếm khoảng 0,094% tăng không đáng kể so với tổng nhu cầu phụ tải điện cả nước. Vì thế việc khai thác thêm các nhà máy điện khí ảnh hưởng rất nhỏ đến chi phí phát điện chung của toàn bộ hệ thống.
Tuy vậy, một nhận định khác lại cho rằng, bỏ thị trường phát điện cạnh tranh để “giải cứu” các nhà máy điện khí chắc chắn sẽ tác động nhất định đến giá điện mua vào của EVN. Do mặt bằng giá khí cao hơn giá bán của nhà máy nhiệt, thuỷ điện, áp lực lên giá bán lẻ khi đó khó tránh khỏi. Hơn nữa, sự việc này cũng là thể hiện một thị trường chưa có sự cạnh tranh thực sự.
Được biết, tháng 7/2012 thị trường phát điện cạnh tranh chính thức đi vào hoạt động. Có 76 nhà máy tham gia thị tường với tổng công suất 20.728 MW, đạt tỷ lệ 49% toàn hệ thống. Số lượng các nhà máy tham gia giao dịch đã tăng 2,45 lần so với khi mới vận hành.
Theo đó, nguồn điện được huy động trên nguyên tắc các nhà máy phát điện sẽ chào giá và được huy động theo giá chào, giá thấp sẽ được ưu tiên huy động nhiều. Năm 2016, trong tổng sản lượng của hệ thống điện lên đến 183,28 tỷ kWh, lượng điện khí chiếm 25,7%.
Ở thời điểm mới đưa vào vận hành, dư luận từng kỳ vọng sau phát điện, thị trường bán buôn cạnh tranh và từ năm 2012 bán lẻ điện cạnh tranh sẽ được hình thành. Khi đó, người tiêu dùng sẽ được lựa chọn nhà cung cấp điện bán lẻ giá điện, buộc các nhà cung cấp điện phải cạnh tranh với nhau bằng giá, chất lượng dịch vụ.
Thống kê trong 8 tháng đầu năm 2017 cho biết, nhu cầu sử dụng điện chỉ tăng trưởng khoảng 8,5%, thấp hơn so với kế hoạch được lập đầu năm đến 3%, chủ yếu do thời tiết diễn biến bất thường và mức tăng trưởng điện sinh hoạt miền Nam thấp (khoảng 3%) so với thời điểm cùng kỳ.
Trong khi đó, nguồn cung cấp điện lại dồi dào do lưu lượng nước về hồ đểu khá cao, thậm chí nhiều hồ phải thực hiện xả nước để đảm bảo an toàn đập. Ba tháng qua có hơn 180 nhà máy thuỷ điện đã phải xả nước do lưu lượng nước về hồ quá lớn. Thực tế, đã xảy ra trường hợp một vài nhà máy điện phải xả nước không qua phát điện do chào giá cao, trong khi lưu lượng nước về trong ngày tăng đột biến.
Do bối cảnh cung cầu nêu trên, kết hợp với việc phải khai thác thêm các nguồn điện chạy khí nhằm khai thác hết sản lượng khí bao tiêu và hạn chế quá tải trên đường dây 500kV, quyết định tạm dừng vận hành thị trường phát điện cạnh tranh đã được đưa ra.
Sau khi tạm dừng, việc vận hành hệ thống điện và thanh toán cho các nhà máy điện khác sẽ được thực hiện theo Thông tư 30/2014 về thí điểm thị trường này.
Thời điểm vận hành trở lại thị trường này phải chờ sau khi khắc phục được các nguyên nhân dẫn đến dừng thị trường. Trong thời gian đó, vẫn ưu tiên huy động các nhà máy thủy điện đang xả nước hoặc có nguy cơ xả nước.
Khôi Minh