Xưa kia chưa có thuốc tây, cây cỏ đều có thể được sử dụng để chữa bệnh cứu người nếu rơi vào đúng tay người thầy giỏi. Rau muống cũng vậy, vốn đã là vị thuốc dân gian đa năng độc đáo.
Rau muống còn được gọi là bìm bìm nước, tra kuôn (Campuchia), phak bang (Viêng Chăn), liseron d’eau (Pháp), tên khoa học là Ipomoea aquatica, thuộc họ Bìm bìm (Convolvulaceae).
Ngày nay có nhiều loại rau muống, nhưng trong cuốn Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS Đỗ Tất Lợi mô tả như sau:
Cây rau muống mọc bò, ở nước hay trên cạn. Thân rỗng, dày, có những đốt, mặt ngoài nhẵn. Lá hình 3 cạnh, đầu nhọn, nhưng cũng có khi hẹp và dài. Phiến lá dài 7 – 9cm, rộng 3,5 – 7cm, cuống lá nhẵn dài 3 – 6cm. Hoa to, màu trắng hay hồng tím, ống hoa tím nhạt, mọc từng 1 – 2 hoa trên một cuống dài 1 – 2cm. Quả hình cầu, đường kính 7 – 9mm. Hạt có lông màu hung, đường kính 4mm. Hoa xuất hiện vào mùa thu.
Ngoài việc chủ yếu dùng làm rau ăn, người dân vẫn dùng rau muống làm thuốc giải độc. Thường dùng tươi, vò nát uống hay nấu với nước.
Xét về thành phần hóa học, rau muống không có gì quá đặc biệt, cũng như đa số loài rau khác: giàu xơ, khoáng và vitamin. Tuy nhiên, một số tài liệu Đông y cho rằng: Rau này có vị ngọt, tính hơi lạnh (khi nấu chín thì lạnh giảm) đi vào các kinh tâm, can, tiểu trường, đại trường. Có công năng thanh nhiệt, lương huyết, chỉ huyết, thông đại tiểu tiện, lợi thủy, giải độc khi cơ thể bị các chất độc của nấm độc, cá, thịt độc, khuẩn độc, hoặc độc chất do côn trùng, rắn, rết cắn… xâm nhập.
- Trong dân gian rau muống dùng để giải độc do thuốc uống vào tích tụ lại trong người: Rau rửa sạch giã nát, vắt lấy nước uống.
- Một số người ít dùng rau muống, khi dùng lần đầu tiên thường thấy có tác dụng nhuận tràng nhẹ.
- Ngoài ra, theo nghiên cứu của Garcia F. (Philip. Journ. Sci. 76, 1944, 7-8) tại Philippines, người ta phát hiện trong ngọn một loại rau muống có một chất giống như insulin và do đó được dùng cho những người bị bệnh đái tháo.
- Ngọn rau muống giã nát với lá cây vòi voi (Heliotropium indicum) đắp lên những vết loét do bệnh zona.
- Thân lá rau muống giã nát với mướp đắng và lá xoan dùng đắp lên ngực hay trán những người sốt, khó thở.
Rau muống có nhiều công dụng như vậy, nhưng quan trọng nhất là bạn phải tìm được loại rau trồng tự nhiên, sạch, không bị phun thuốc sâu hay kích thích, không nhiễm kim loại nặng và côn trùng. Điều này xem ra không mấy khả thi trong thời nay, trừ khi bạn về vườn tự tay trồng lấy.
Minh Thành t/h