Không chỉ là loại thực phẩm quen thuộc trong bữa cơm của người Việt, rau đay còn là món ăn mang lại nhiều dinh dưỡng cũng như lợi ích về sức khoẻ như giúp nhuận tràng, lợi sữa, chống ung thư…
Nước ta có hai loại rau đay là rau đay đỏ (đay quả tròn) và rau đay trắng (đay quả dài). Rau đay đỏ có thân cây màu đỏ nâu, cũng có khi được lai tạp trở nên màu đỏ nhạt. Lá hình trứng dài và hẹp, đầu nhọn. Hoa mọc ở kẽ lá, có màu vàng, nhỏ xíu. Quả tròn, dọc quả có khía chia ra thành múi giống như một chiếc đèn lồng nhỏ.
Trong khi đó, rau đay trắng có thân xanh nhạt. Lá hình bầu dục, to hơn lá đay đỏ. Hoa cũng màu vàng, mọc ở kẽ lá. Quả dài có sống mờ, bên trong có các hàng hạt. Cả hai loại rau đay khi vò lá sẽ thấy trơn và nhớt. Tuy nhiên, lượng nhớt của rau đay trắng nhiều hơn. Nhân dân ta chủ yếu sử dụng rau đay đỏ làm rau ăn. Về tác dụng trị bệnh của hai loài hầu như là giống nhau.
Rau đay có chất gì tốt cho sức khoẻ?
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, rau đay là loại tương đối bổ dưỡng, thường đứng trong tốp đầu các loại rau chứa nhiều canxi, sắt, beta- carotene và vitamin C. Trong 100g rau có chứa 182mg canxi hỗ trợ phát triển hệ cơ xương, beta-carotene là vi chất dẫn xuất vitamin A giúp tăng cường thị lực và vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch.
Với những chất dinh dưỡng như vậy, rau rất tốt cho trẻ em, bà mẹ mang thai và sau sinh. Được xếp vào danh sách các loại rau nên chế biến cho trẻ ăn dặm, ngoài các thứ củ quả thông thường. Bạn nên bỏ cuống chỉ lấy lá nấu cho trẻ. Phân tích trong thành phần, người ta thấy trong 100g rau đay có tới gần 92g nước. Khối lượng nước có chứa khoáng chất và hoạt chất sinh học nên bổ sung thêm dinh dưỡng cho trẻ và hữu ích với trẻ kém ăn, táo bón hay ăn khó tiêu.
Theo các nghiên cứu, lá rau có nhiều chất như flavonoid, saponin, tannin, steroid, triterpen. Đặc biệt, tìm thấy hai chất mang là phytol và monogalactosyldiacylglycerol có hoạt tính mạnh chống ung thư. Ở phần ngọn non có rất nhiều polysaccharide và lignin, là các chất mang hoạt tính estrogen thực vật. Trong phần ngọn cũng có một số chất đường glucose, fructose, sucrose và 2 chất inositol giúp nhuận tràng. Các nhà nghiên cứu còn tìm thấy trong lá một hoạt chất có tác dụng tương tự như các glycosid trợ tim vốn được sử dụng làm thuốc chống suy tim. Với chất nhầy của rau đay người ta tìm thấy rất nhiều acid hữu cơ như: coumaric, ferulic, vanillic, hydroxybenzoic là những hoạt chất có tác dụng kháng viêm tốt.
Bằng nhiều thực nghiệm khác nhau, chứng minh được dịch chiết lá rau đay có một số tác dụng mới như chống co thắt đường tiêu hóa được thử nghiệm với chuột, tác dụng chống viêm được thử nghiệm với chân chuột bị phù, tác dụng chống ung thư thực nghiệm gây ra bởi virus Epstein-Barr.
Theo y học cổ truyền, rau đay có vị ngọt cay, tính hàn, công dụng giải nhiệt, lợi tiêu hóa, nhuận tràng, lợi tiểu, tiêu đờm, kháng viêm, cầm máu, lợi sữa và an thai. Do đó, rau đay thường được dùng làm thuốc để chữa trúng nắng, phòng say nắng, trị táo bón, bí tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu. Với bà mẹ mang thai và cho con bú, rau đay được dùng như một phương thuốc an thai và cực kỳ lợi sữa giúp sữa về nhiều hơn và nhanh hơn.
4 tác dụng chữa bệnh hiệu quả của rau đay
1. Chữa táo bón
Tác dụng này có được là vì trong rau đay có khá nhiều nước và polysaccharide. Điều này sẽ làm phân mềm hơn, tăng lưu chuyển ruột, chống ứ đọng phân. Chất nhớt của rau cũng có tác dụng bôi trơn khiến cho phân dễ bị tống đẩy đi. Trong thành phần lại có nhiều đường sucrose và inositol. Các chất này kéo nước vào trong lòng ống đại tràng làm phân nở và mềm, hóa giải được táo bón.
2. Tăng cường lợi sữa
Rau đay rất lợi sữa. Vì rau đay nhiều nước nên làm tăng thể tích sữa, lại có nhiều chất nhớt nên sữa về nhiều hơn. Trên thực tế, nếu bà mẹ ngay sau sinh ăn rau đay liên tiếp trong 4 tuần thì người ta thấy rõ lượng sữa ra của tuần 3, 4 nhiều hơn tuần 1, 2. Nhưng nếu không ăn rau đay, sữa tuần 3, 4 vẫn về nhưng mức độ kém hơn nhiều. Hơn thế nữa, các phân tích cho thấy hàm lượng chất béo trong sữa mẹ ở tuần 3, 4 của các bà mẹ ăn rau đay cao hơn người không ăn.
Công thức như sau: Tuần đầu tiên sau khi sinh, ăn hàng ngày 150 – 200g vào mỗi bữa ăn chính. Các tuần lễ sau, mỗi tuần ăn 2 lần với lượng là 200 – 250g thì lượng sữa sẽ tăng lên.
3. Thanh nhiệt giải độc
Rau đay có tác dụng làm mát, tiêu khát, giải nhiệt, chữa trúng nắng. Vì rau chứa nhiều nước, chất nhớt và đường nên mang lại lợi ích cho việc giải nhiệt. Tính hàn của rau giúp giải quyết mọi hiện tượng nóng trong.
4. Khai thông tiểu tiện
Những người tiểu bí, tiểu đau, tiểu rát có thể ăn rau để giảm bớt những triệu chứng khó chịu này. Theo Đông y, rau đay có tác dụng lợi tiểu, lại có tác dụng kháng viêm, giải viêm nhiễm đường niệu.
Ngoài giá trị cao về mặt dinh dưỡng, rau đay còn mang lại cho người dùng những lợi ích trị bệnh hiệu quả. Vậy nên, ngay bây giờ bạn có thể lên kế hoạch nấu món canh rau đay cho cả gia đình thưởng thức.
Mộc Chi