Nhà bình luận gốc Hoa – Chu Hiểu Huy đã hóm hỉnh khi liên hệ rằng ở Liên Xô có câu nói đùa “Trời ban cho con người ba phẩm chất: trung thành, thông minh và tinh thần đảng phái, nhưng không ai có được cả ba phẩm chất đó. Bởi nếu người thông minh và trung thành thì không có tinh thần đảng; nếu trung thành và có tinh thần đảng phái thì không thông minh; nếu người thông minh và có tinh thần đảng phái thì không trung thành”. Vậy không rõ Ủy ban Thường vụ khóa VI Trung Quốc nghĩ họ sở hữu hai phẩm chất nào trong số đó?.
Kỳ họp Lưỡng hội của chính phủ Trung Quốc đã kết thúc. So với trước đây, có cảm giác rõ ràng rằng cả hành động của các quan chức cấp cao tham dự cuộc họp lẫn sự tuyên truyền của các phương tiện truyền thông của ĐCSTQ đều nhằm mục đích nêu bật người lãnh đạo đảng, và làm suy yếu địa vị của các thành viên khác trong Ủy ban Thường vụ.
Ngoại trừ ông Tập, sáu thành viên Ban Thường vụ khóa VI cũng cố gắng giữ thái độ khiêm tốn và có vẻ “vô tư” khi ca ngợi người lãnh đạo đảng.
Theo các phương tiện truyền thông chính thức, ngoài báo cáo công tác Chính phủ của Thủ tướng Lý Cường, trong đó nói rằng những thành tựu đạt được trong năm qua là nhờ “sự chỉ đạo và dẫn dắt” của ông Tập Cận Bình cùng “tư tưởng của Tập”, thì trong các bài phát biểu hoặc thảo luận nhóm, Vương Hỗ Ninh, Chủ tịch Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc; Thái Kỳ, Bí thư Ban Bí thư Trung ương; Đinh Tiết Tường, Phó Thủ tướng Hội đồng Nhà nước; và Lý Hi, Bí thư Ban Chấp hành Trung ương về Thanh tra Kỷ luật, cũng quy nhiều thành tựu, thành tích khác nhau là do “sự điều hướng và lãnh đạo” của ông Tập và “sự dẫn dắt từ tư tưởng Tập Cận Bình”.
Về phần Triệu Lạc Tế, Chủ tịch Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, dù không nói “thí điểm và chỉ đạo” trong các báo cáo công khai năm nay, nhưng ông đã nói điều này từ hai năm trước. Năm nay, ông vẫn ca ngợi sự thành công, cho rằng “‘hai cơ sở’ là sự chắc chắn lớn nhất để vượt qua mọi khó khăn, trở ngại và đương đầu với mọi điều bấp bênh”.
Theo nhà bình luận gốc Hoa – Chu Hiểu Huy, hàm ý của các thành viên Ban Thường vụ ĐCSTQ là, nếu không có sự chỉ đạo, hướng dẫn của ông Tập, không có sự dẫn dắt bằng tư tưởng của ông thì họ sẽ gặp khó khăn và không đạt được kết quả. Nói cách khác, tình hình tồi tệ hiện nay cũng chỉ có thể là do sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình. Làm sao biết được Ban Thường vụ khóa VI không có ý định đổ lỗi cho ông Tập?
Ngoài ra, ông Lý Cường đã sẵn sàng chấp nhận việc hủy bỏ cuộc họp báo của Thủ tướng và sự suy yếu của Hội đồng Nhà nước. Các thành viên Ủy ban Thường vụ cũng tập trung phát biểu ca ngợi ông Tập Cận Bình.
Vậy đâu là lý do khiến Ban Thường vụ Quốc hội khóa VI lại phục tùng ông Tập như vậy, ít nhất là ở trên bề mặt? Theo nhà bình luận Chu Hiểu Huy, có người sẽ nói rằng ông Lý Cường, Thái Kỳ, Đinh Tiết Tường và Lý Hi được ông Tập thăng chức.
Vương Hỗ Ninh là bề tôi của ba triều đại và được ông Tập “ưu ái”. Vương và Triệu Lưu Nhậm (趙留任) cũng tham gia vào các giao dịch của ông Tập với các phe phái khác, cả hai đều là những người thích nghi với hoàn cảnh.
Tuy nhiên, ông Tập muốn những quan chức cấp cao đã làm quan nhiều năm và có chút hiểu biết về ngoại giới phải duy trì một mức độ trung thành nhất định với ông, chỉ đề bạt và giao dịch thôi là chưa đủ.
Theo nhà bình luận Chu Hiểu Huy, nói chung, lòng trung thành của một người đối với người khác không gì khác hơn là sự ngưỡng mộ tính cách, động lực kiếm lợi và nỗi sợ hãi đối với người đó.
Trong cuốn sách “Một trăm bốn mươi cuộc trò chuyện với Molotov”, nhà văn Liên Xô Feliks Chuev đã mô tả nhiều câu chuyện giữa quan chức cấp cao của Liên Xô Vyacheslav Mikhailovich Molotov và Joseph Stalin, trong đó có chiến thuật quyền lực của Stalin. Stalin chủ yếu sử dụng ba phương pháp để kiểm soát các quan chức cấp cao của chính phủ Liên Xô, một là thực hiện hệ thống xếp hạng các chức vụ chính thức. Thứ hai là hệ thống phong bao đỏ. Thứ ba là dựa vào KGB để giám sát các quan chức cấp cao.
Ngoại giới nói rằng, nội bộ của Stalin chủ yếu gồm năm hoặc sáu người trong Bộ Chính trị, ngoài ra còn có một danh sách các quan chức cấp cao của Liên Xô từ trung ương đến địa phương, các quan chức trong danh sách này được chia làm ba cấp, đều có thể được hưởng mọi đặc quyền do nhà nước cung cấp như: biệt thự miễn phí, chăm sóc y tế miễn phí, ô tô riêng miễn phí, v.v.
Không những vậy, Stalin còn trực tiếp thưởng tài chính cho các quan chức cấp cao hàng tháng, gọi là “hệ thống phong bao đỏ”, gấp khoảng 1-2 lần mức lương.
Ngoài việc mang lại lợi ích tài chính, Stalin còn sử dụng cảnh sát mật KGB để theo dõi tất cả các quan chức cấp cao, thu thập thông tin về họ và gieo rắc nỗi sợ hãi trong lòng họ, khiến họ sợ hãi, không dám bất tuân và phản bội Stalin.
Nhà bình luận Chu Hiểu Huy nói, lịch sử luôn giống nhau. Dù ông Tập Cận Bình đã nổi bật trong chiến dịch chống tham nhũng kể từ khi lên nắm quyền, nhưng quan sát bên ngoài cho thấy ông đã tiếp quản nhiều quan chức cấp cao của các phe phái khác dưới danh nghĩa chống tham nhũng nhằm tháo gỡ những trở ngại cho chính ông lên nắm quyền.
Tuy nhiên, ông Tập đã nhắm mắt làm ngơ trước những quan chức cấp cao tham nhũng trung thành với ông. Lý do thực sự khiến nhiều tướng lĩnh cấp cao của Lực lượng Hỏa Tiễn, Bộ trưởng quốc phòng và Bộ trưởng ngoại giao được ông Tập thăng chức năm ngoái lại bị cách chức chủ yếu vì “không trung thành”.
Lo ngại các quan chức cấp cao không trung thành, ông Tập không chỉ giám sát các quan chức cấp cao hiện tại và trước đây thông qua an ninh quốc gia, mà còn bố trí và bổ nhiệm các thư ký toàn thời gian, tài xế toàn thời gian, đầu bếp toàn thời gian, y tá toàn thời gian, v.v. để giám sát các lãnh đạo cấp cao và các bô lão chính trị khác, biến “băng nhóm thư ký” thành nguồn cung cấp thông tin hoặc đặc vụ chìm của phe phái đã thành lập. Có thông tin cho rằng vụ việc của tư lệnh Lực lượng Hỏa Tiễn Lý Ngọc Siêu (李玉超) là do thư ký của ông Lý tố giác, cáo buộc ông phản quốc hoặc có liên lạc với nước ngoài.
Theo nhà bình luận Chu Hiểu Huy, có thể nói, nguyên nhân khiến Ban Thường vụ khóa VI, ít nhất là bề ngoài tuân theo ông Tập cũng là do lợi ích và nỗi sợ hãi thúc đẩy. Họ ca tụng lòng trung thành được gói gọn trong sự xu nịnh, nhưng đó chỉ có thể là lòng trung thành dưới sự trao đổi lợi ích, và cũng chỉ có thể là lòng trung thành dưới sự sợ hãi quyền lực.
Một mặt, họ và ông Tập thuộc về một “cộng đồng chung định mệnh”, dù họ có thể không thực sự đồng tình với việc ông Tập ngày càng thiên tả nhưng số phận của họ có thể bị đảo ngược nếu có chuyện gì xảy ra với ông Tập.
Mặt khác, họ cũng nhận ra rằng nếu họ chống lại ông Tập, số phận của họ có thể giống như số phận của cựu lãnh đạo Hồ Cẩm Đào, hay cố thủ tướng Lý Khắc Cường và những người khác, và ai có thể biết liệu các thư ký, tài xế xung quanh có đang theo dõi họ hay không?
Dựa trên điều này, các thành viên Ủy ban Thường vụ Khóa VI đã chọn phương pháp thể hiện lòng trung thành, ủng hộ đối với Tập. Nhưng họ có thực sự trung thành? Nhà bình luận Chu Hiểu Huy liên hệ rằng, ở Liên Xô có câu nói đùa: Trời ban cho con người ba phẩm chất: trung thành, thông minh và tinh thần đảng phái, nhưng không ai có được cả ba phẩm chất đó. Bởi vì nếu người thông minh và trung thành thì không có tinh thần đảng; nếu trung thành và có tinh thần đảng phái thì không thông minh; nếu người thông minh và có tinh thần đảng phái thì không trung thành. Vậy không rõ Ủy ban Thường vụ khóa VI nghĩ họ sở hữu hai phẩm chất nào trong số đó?
Trên thực tế, các chính phủ chuyên chế toàn trị đã đưa ra kết luận rằng không có lòng trung thành chính trị thực sự giữa người cai trị tối cao và quan chức cấp dưới, mà chỉ có sự trao đổi lợi ích và tranh giành quyền lực. Ví dụ, sau khi Stalin bị đột quỵ, một số cấp dưới được gọi là trung thành của ông đã cố tình trì hoãn việc điều trị của ông cho đến khi ông qua đời. Nhà bình luận Chu Hiểu Huy đặt ra giả thiết, nếu tình huống tương tự xảy ra ở Trung Nam Hải, các thành viên Ban Thường vụ khóa VI có vẻ trung thành sẽ lựa chọn như thế nào?.