Socrates được coi là một triết gia vĩ đại vạch ra hướng đi cho triết học đạo đức trong lịch sử văn minh phương Tây. Là vị thầy của Plato, ảnh hưởng không nhỏ tới Aristole – học trò của Plato, ba người tạo nên trụ cột tư tưởng trong nền văn minh Hy Lạp cổ đại. Chính vì vậy xét về vai trò lịch sử, ông được coi là nhà hiền triết có ảnh hưởng bậc nhất trong triết học phương Tây.
Tuy nhiên lúc sinh thời, mặc dù lối sống và những bài giảng triết lý buông bỏ dục vọng và theo đuổi đạo đức cao thượng để có cuộc sống an lành của ông được rất nhiều dân chúng ngưỡng mộ và học tập, nhưng ông đã bị kết án tử hình bởi chính quyền Athena. Nguyên nhân chủ yếu bởi ông theo đuổi tới cùng lẽ phải và đức hạnh, nó mâu thuẫn với chiều hướng chính trị và xã hội của Athena thời bấy giờ. Ông cũng hiểu rõ rằng cái chết không phải là hết, ông đón nhận nó một cách bình tĩnh lạ thường, ông có thể hoàn toàn tránh khỏi cái chết nếu thừa nhận mình sai lầm nhưng ông từ chối “ân huệ” đó bởi cho rằng sự thật còn đáng giá hơn sự sống. Điều này đã được truyền tụng mãi trong lịch sử, đi vào thi ca và trở nên bất tử trong tinh thần của người châu Âu nói riêng và của nhân loại nói chung.
Chúng ta cùng tìm hiểu về tư tưởng của vị triết học gia, người thầy vĩ đại của thế giới qua những câu danh ngôn để đời của ông nhé.
11. Falling down is not a failure. Failure comes when you stay where you have fallen.
Vấp ngã không phải là thất bại. Thất baị là khi bạn đứng mãi ở chỗ mà mình ngã.
12. All men’s souls are immortal, but the souls of the righteous are immortal and divine.
Tất cả linh hồn của con người là bất diệt, nhưng linh hồn của người chính trực là bất tử và thần thánh.
13. My advice to you is get married: if you find a good wife you’ll be happy; if not, you’ll become a philosopher.
Lời khuyên của tôi là bạn nên kết hôn: nếu bạn lấy được người vợ tốt, bạn sẽ hạnh phúc; nếu không thì bạn sẽ trở thành triết gia.
14. Virtue does not come from wealth, but… wealth, and every other good thing which men have. . . comes from virtue.
Đức hạnh không đến từ sự giàu có, nhưng… sự giàu có, và tất cả những điều tốt lành mà con người có…đến từ đức hạnh.
15. When you want wisdom and insight as badly as you want to breathe, it is then you shall have it.
Khi bạn khao khát trí tuệ và sự sáng suốt như hơi thở, bạn sẽ có được nó.
16. I cannot teach anybody anything. I can only make them think.
Tôi không thể dạy ai điều gì cả. Tôi chỉ có thể khiến họ suy nghĩ.
17. It is not living that matters, but living rightly.
Sống không phải là vấn đề, vấn đề là sống sao cho đúng.
18. It is the better to change an opinion that to persist in the wrong one.
Thay đổi quan điểm sẽ tốt hơn việc cứ khăng khăng với điều sai lầm.
19. Education is the kindling of a flame, not the filling of a vessel.
Giáo dục là việc nhen lên ngọn lửa, không phải việc lấp đầy một con tàu.
20. Smart people learn from everything and everyone; average people, from their experiences. The stupid already have all the answers.
Người thông minh học từ mọi việc và mọi người; người trung bình học từ kinh nghiệm của họ. Người ngu dốt đã có tất cả câu trả lời.
***
Lịch sử chứng kiến một Socarates cả đời chỉ dành thời gian đi giảng dạy cho mọi người triết lý về cuộc sống để giải thoát họ khỏi sự đau khổ và suy đồi do đạo đức đang trượt dốc. Ông là một món quà mà thượng đế ban tặng cho Athena nhưng lại bị Athena xử tử. Lịch sử cũng chứng minh một Jessus bị đóng đinh lên cây thập tự cũng vì điều tương tự. Nhiều nhà tư tưởng lỗi lạc xuất hiện với mong muốn giải thoát thế nhân gần như đều phải chịu chung số phận, đó có phải sự khiếm khuyết của quy luật lịch sử quá khứ?
Thiên Cầm (Tổng hợp và biên dịch)