Nếu học vấn không phải là tấm vé thông hành duy nhất cho tương lai, thì đâu mới là điều quan trọng và nền tảng nhất để con em chúng ta trở thành người thành đạt?
Trong bài viết này, người viết trân trọng giới thiệu đến quý độc giả ba phẩm cách đạo đức và tinh thần sống chuẩn mực trên thế giới, đó là: Tinh thần quý tộc châu Âu, tinh thần võ sĩ đạo, và tinh thần quân tử Nho gia.
Chúng tôi tin rằng nếu con em chúng ta học tập và làm được dẫu chỉ là một phần trong những tinh thần ấy, thì có hy vọng sẽ trở thành một quý ông thành đạt. Cho dù không thành danh trên thương trường thì vẫn sẽ thành công với lối sống chuẩn mực và đạo đức cao thượng.
Tinh thần quân tử Nho gia
Tinh thần quân tử là một trong những chuẩn mực đạo đức cổ xưa nhất còn lưu truyền đến ngày nay Nó cũng có nhiều nét tương đồng với tinh thần hiệp sĩ phương Tây và là nền tảng của tinh thần Bushido Nhật Bản. Với lịch sử lâu đời và nội dung rộng lớn thâm sâu, tinh thần quân tử thực sự là một kho tàng để rèn luyện nhân cách cho người đàn ông thành đạt. Vì khái niệm quân tử mang nội hàm uyên thâm và rộng lớn nên người viết chỉ mạn phép tóm tắt những điểm chính trong giới hạn bài viết này.
Quân tử là gì?
Quân tử là hình mẫu lý tưởng theo nhân sinh quan của Nho giáo. Người quân tử là người có đầy đủ các đức tính trong ngũ thường: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, Tín, trong đó Nhân là quan trọng nhất. Quân tử tu dưỡng cả đời để đạt đức Nhân. Để đạt Nhân thì người quân tử phải trọng đức, hiểu mệnh trời và sống theo mệnh trời.
Quân tử cư xử như thế nào?
Dù trong hoàn cảnh nào, người quân tử cũng luôn làm tốt mọi việc, tự kiểm soát bản thân bằng cách tuân theo chuẩn mực đạo đức cao thượng. Bất cứ nơi nào họ đến, họ đều lan tỏa lòng tốt đến những ai mà họ tiếp xúc, để người ta trọng đức và sống theo thiên đạo.
Ví dụ nổi tiếng nhất là vua Thuấn. Ông được coi là một trong những thuỷ tổ của nền văn hoá Trung Hoa, đặt nền móng cho các giá trị đạo đức xuyên suốt hàng nghìn năm. Chuyện xưa kể rằng, Vua Nghiêu gả hai con gái cho Thuấn, hai con gái đều không kiêu mạn, giữ đạo làm vợ. Chín người con trai của vua Nghiêu tiếp xúc với Thuấn đều ngày một thuần hậu, kính cẩn. Thuấn cày ở Lịch Sơn thì người Lịch Sơn nhường bờ ruộng, bắt cá ở Lôi Trạch thì người Lôi Trạch nhường chỗ ở, làm gốm ven Hoàng Hà thì đồ gốm ven Hoàng Hà không còn thứ thô xấu. Sử Ký chép rằng: “Sau một năm thì nơi Thuấn ở thành thôn xóm, sau hai năm thành thành ấp, sau ba năm thành đô thị”.
Tài năng của người quân tử ra sao?
Trọng đức là nền tảng trong chuẩn mực cư xử của quân tử. Hơn thế nữa, bậc chính nhân quân tử ngày xưa còn phải tinh thông lục nghệ (gồm: “Lễ, nhạc, xạ, ngự, thư, số” – tức: Lễ nghi, nhạc lý, bắn cung, cưỡi ngựa, viết chữ, toán học). Ngoài ra quân tử còn phải giỏi quản lý quốc gia, chính trị và nhiều năng lực khác. Trong 3000 học trò của Khổng Tử có bảy mươi hai môn đệ được đánh giá là tài năng nhất. Họ là những người tinh thông lục nghệ, được coi là những anh tài hạng nhất đương thời, nhiều người trong họ rất thành công.
Ví dụ như Tử Cống có tài đối đáp của sứ thần, không những là vị quan có tiếng mà còn là một trong những doanh nhân vô cùng giàu có và được các nước chư hầu kính trọng. Tử Lộ có tài cầm quân, giỏi việc cung kiếm. Nhiễm Ung có tài chính trị, lãnh đạo. Ngoài ra còn rất nhiều đồ đệ làm quan, mở trường…
Vì thế quân tử được xem là hình mẫu hoàn hảo cho một người đàn ông Nho gia chân chính, hoàn toàn không phải là hình tượng thư sinh trói gà không chặt, yếu đuối thể chất như các Nho sinh thời sau này. Vậy mới đúng với tinh thần mà Khổng Tử giảng: “Chí hướng ở đạo, nắm giữ ở đức, dựa vào nhân, vui chơi ở lục nghệ”. Nguyên văn: “Chí ư đạo, cứ ư đức, ỷ ư nhân, du ư nghệ” (Trích Luận ngữ – Thuật nhi).
Người quân tử sống như thế nào?
Người quân tử thuận theo đạo Trời mà hành sự, vì thế mà có trí huệ lớn, luôn thấu rõ ý nghĩa cuộc sống và những gì phải đạt đến trong đời, thể hiện rõ trong câu dưới đây:
Tử viết: “Ngô thập hữu ngũ nhi chí ư học; tam thập nhi lập; tứ thập nhi bất hoặc; ngũ thập nhi tri thiên mệnh; lục thập nhi nhĩ thuận; thất thập nhi tùng tâm sở dục, bất du củ”.
Nghĩa là:
15 tuổi bắt đầu học từ sớm, để chí vào việc học Đạo
30 tuổi biết tự đặt mục tiêu cho cuộc đời, gọi là: lập đức (sống theo tiêu chuẩn đạo đức), lập ngôn (lưu lại tư tưởng cho đời sau) và lập công (thành công trong sự nghiệp).
40 tuổi đạt trí huệ lớn, trong lòng không còn nghi hoặc gì nữa.
50 tuổi hiểu được mệnh trời, làm việc thuận tự nhiên, không truy cầu.
60 tuổi tâm thanh tĩnh giữa thị phi, nghe điều gì cũng không động tâm mà sinh phiền não.
70 tuổi làm chủ hoàn toàn tâm thân, tự do hành xử theo ý chí của mình mà không vượt ra ngoài lễ giáo.
Tài năng của người quân tử được rèn luyện ra sao?
Người quân tử muốn đạt thành tựu thì phải luôn rèn luyện tài năng và đức độ của bản thân. Theo Nho giáo dạy, có 8 mức độ mà người quân tử phải luôn nỗ lực đạt đến để có thể thành Nhân. Đó là: “Cách vật trí tri, thành ý chính tâm, tu thân tề gia, trị quốc bình thiên hạ”.
“Cách vật trí tri”: ‘Cách’ là phương thức, ‘vật’ là vạn sự vạn vật trong trời đất, ‘trí tri’ là hiểu biết đến nơi đến chốn. Suy ra câu này nghĩa là người quân tử phải luôn tìm hiểu nghiên cứu mọi sự trên đời để có tri thức tường tận. Có thể đạt đến “nhất dĩ quán chi”, thông tỏ từ việc nhỏ đến việc lớn nhờ minh tỏ nguyên lý vận hành của vạn sự vạn vật, từ đó mà thấu hiểu nhiều điều.
“Thành ý chính tâm”: Sau khi “Cách vật trí tri” đạt đến trí tuệ thông suốt, thì sẽ rèn luyện để đạt đến “thành ý chính tâm”. Vì trí tuệ lớn, hiểu được mọi sự đều bắt nguồn từ bản thân, sâu hơn là từ mỗi ý niệm của mình, nên người quân tử luôn giữ ý niệm chân thật, không dối người và cũng không dối mình. Thành thật với trời đất, thành kính trong từng tư từng niệm mọi lúc mọi nơi, đồng thời chính được tâm của mình.
“Tu thân tề gia”: Tu thân là tu bản thân đạt đến thành ý chính tâm. Đạo đức của tự thân vô cùng tốt đẹp sẽ làm ảnh hưởng đến toàn gia tộc, làm cho gia tộc tốt đẹp, có nề nếp, gia phong. Toàn thể gia tộc đều tu thân thì đó chính là tề gia.
“Trị quốc bình thiên hạ”: Vì nhà là gốc của nước, tất cả mọi nhà trong nước đều tề gia, thì quốc gia đó sẽ được trị. Quốc gia nào được trị thì uy đức của nó sẽ to lớn ảnh hưởng đến tất cả quốc gia khác đều học theo, làm theo. Toàn thể các quốc gia đều thịnh trị thì thiên hạ sẽ thái bình.
Lời kết:
Vạn vật trên đời đều có cấu tạo như nhau, là do cái nhỏ mà kết lại thành cái lớn. Ngôi thành hùng vĩ kia hóa ra cũng kết thành từ những hạt cát. Cả Trái Đất to lớn này cũng là kết thành từ những lạp tử, phân tử lớn nhỏ khác nhau… Mọi thứ đều đồng dạng như thế. Kể cả thành công của con người, chẳng phải cũng là đi từ việc nhỏ mà dần dần làm đến việc lớn hay sao? Nền văn minh với bao nhiêu thành tựu vĩ đại chẳng phải cũng là do những tư tưởng nhỏ bé từ những con người nhỏ bé mà làm nên trong suốt hàng nghìn năm qua?
Vì thế khi ngẫm kỹ lại, hóa ra cái to lớn mà nhân loại muốn trong suốt mấy nghìn năm qua như “thiên hạ thái bình”, “khắp nơi yên vui” phải chăng cũng như thế? Nếu thế thì điều cần làm là làm cho các quốc gia được Trị. ‘Quốc trị’ căn bản lại bắt nguồn từ tất cả gia đình phải ‘Tề gia’. Mà muốn Tề gia thì mỗi cá nhân phải ‘Tu thân’. Muốn Tu thân thì lại phải rèn luyện ‘Thành ý chính tâm’. Muốn Thành ý chính tâm thì phải tự mình học tập nghiêm túc để đạt đến trí tuệ to lớn.
Vậy tóm lại, hòa bình cho thế giới cũng đang nằm trong tay mỗi chúng ta, và tương lai là nằm trong tay mỗi em nhỏ mà chúng ta đang nuôi dạy.
Nếu mỗi người chúng ta đều ‘Tu thân’, đều Thành ý chính tâm, mỗi em nhỏ đều được nuôi dưỡng và lớn lên trong những giá trị đạo đức phổ quát của nhân loại, thì niềm hy vọng về một thời đại thái bình mới không còn xa xôi nữa.
Tĩnh Thuỷ
|
Bạn đang đọc bài viết: “Không cần điểm cao ở trường, hãy dạy con tinh hoa truyền thống để trở thành quý ông thành đạt (P.3)” tại chuyên mục Văn hóa của Đại Kỷ Nguyên. Để cập nhật thêm nhiều bài viết hay, quý độc giả vui lòng truy cập Fanpage chính thức của chúng tôi: facebook.com/DaiKyNguyenVanhoa/. Mọi ý kiến phản hồi và tin bài cộng tác xin gửi về hòm thư: daikynguyen.vanhoa@gmail.com. Xin chân thành cảm ơn! |