Các chuyên gia đã dùng từ “báo động đỏ”, thậm chí là “vô cùng nguy hiểm” cho vấn đề ô nhiễm không khí tại Hà Nội trong thời gian gần đây, các chỉ số vượt xa mức cho phép cả 100 lần.

Bụi sương mù ô nhiễm PM2,5: Tử thần thầm lặng

Ngước nhìn lên bầu trời trên đầu, hoặc xa xa phía trước mặt, bạn chỉ còn thấy một màn mờ mờ ảo ảo thậm chí là xám xịt. Trời nắng hay trời âm u, ngày nào cũng gần như vậy. Đó thường chính là các hạt bụi ly ti cỡ mài micromet đang trôi nổi trong không khí, gọi là ô nhiễm bụi mịn (viết tắt là PM, Particle Pollution).

Các hạt bụi thô PM10 có đường kính từ 2,5-10 micromet, thường được tạo ra bởi các máy nghiền, máy xay hoặc là các đám bụi bốc lên bởi các phương tiện giao thông trên đường. Các hạt bụi mịn PM2,5 là các hạt bụi có đường kính 2,5 micromet hoặc nhỏ hơn, chỉ có thể được nhìn thấy bằng kính hiển vi điện tử.

Không khí sẽ càng ngày càng ô nhiễm (Ảnh: Internet)

Bụi mịn được tạo ra bởi sự cháy như động cơ cơ giới, nhà máy điện, đốt gỗ dân dụng, cháy rừng, đốt ruộng nương trong nông nghiệp và một số quy trình công nghiệp. 1 micromét bằng 1/1000 mm, vậy một hạt bụi PM2,5 sẽ có kích thước nhỏ hơn khoảng 30 lần so với sợi tóc người.

Nghiên cứu đã cho thấy, khi chúng ta hít thở phải những hạt bụi này, chúng sẽ tích tụ trong phổi, gây nguy hại nghiêm trọng cho sức khỏe, đặc biệt nguy hiểm nếu đó là các hạt bé hơn 2,5 vì chúng có thể đi sâu vào đường hô hấp và tới phổi. Những tác động tức thời là kích ứng mắt, mũi, họng và phổi, ho, hắt hơi, chảy nước mũi và khó thở. Phơi nhiễm với bụi mịn cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng của phổi và làm nặng thêm những tình trạng bệnh như hen và bệnh tim.

Thường xuyên tiếp xúc với bụi PM2,5 làm tăng tỉ lệ nhập viện do bệnh hô hấp và tim mạch, tăng số lượt khám cấp cứu và tử vong. Phơi nhiễm lâu dài với bụi mịn cũng có liên quan với tăng tỷ lệ viêm phế quản mãn tính, suy giảm chức năng phổi và tăng tỷ lệ tử vong do ung thư phổi và bệnh tim. Những người có bệnh hô hấp và bệnh tim, trẻ em và người cao tuổi đặc biệt nhạy cảm với bụi PM2,5.

Tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội hiện thế nào?

Để đánh giá mức độ ô nhiễm phân tử do bụi mịn PM2,5 tạo ra, các nhà khoa học dùng chỉ số chất lượng không khí – AQI ( Air Quality Index: số hạt bụi PM2,5 có trong một mét khối không khí) ví dụ AQI bằng 10 thì có 10 hạt bụi PM2,5 trong một mét khối không khí. Chất lượng của không khí được đánh giá theo chỉ số AQI như sau:

Theo thông tin của Trạm đo lường chất lượng không khí (AQIVN), trong năm 2016 có ít nhất 15 ngày mức độ ô nhiễm không khí tại Hà Nội lên đến mức “vô cùng nguy hiểm” với chỉ số PM2.5 trên 300μg/m3. Ngày 5/10/2016 mức độ ô nhiễm không khí tại Hà Nội cao nhất thế giới.

Giai đoạn 2011 – 2015, bệnh hô hấp ngày càng phổ biến với tỷ lệ người mắc bệnh gia tăng. Ô nhiễm không khí ở thành phố có những ảnh hưởng rất lớn đối với đường hô hấp. Các tác nhân gây bệnh đáng kể là khói bụi do khí thải từ các loại xe và bụi mịn trong không khí. Bệnh do ô nhiễm không khí không chỉ tác động trực tiếp đến người lao động, mà còn tác động đến cộng đồng dân cư sinh sống quanh khu vực sản xuất“, báo cáo môi trường quốc gia của Bộ Tài nguyên nêu. (- VNE)

Người dân bình thường cũng nhận thấy, không khí ở các thành phố lớn, đặc biệt là Hà Nội ngày càng ô nhiễm. Ứng dụng Airvisual và trang web đánh giá chỉ số chất lượng không khí aqicn.org thường xuyên chỉ thị mức ô nhiễm PM2,5 là trên 150 ở Hà Nội, đây là mức ô nhiễm không tốt cho sức khỏe của tất cả mọi người.

Mức độ ô nhiễm không khí do bụi mịn PM2,5 ở Hà Nội 8 sáng ngày 1/3/2016 tại ở Láng Hạ, Hà Nội (Nguồn: aqicn.org)Theo kết quả nghiên cứu của Cục Y tế – Bộ GTVT, tỷ lệ người bị mắc đường hô hấp ở Hà Nội cao hơn TPHCM. Theo ước tính, số tiền người dân Hà Nội phải chi để chữa các bệnh liên quan đường hô hấp, thiệt hại do bệnh đường hô hấp gây ra là gấp đôi so với người dân sống ở TP.HCM.

 

Xe cũ nát là thủ phạm gây ô nhiễm (Ảnh: qua infonet)

Theo các chuyên gia về môi trường, có bốn nguyên nhân chính gây ô nhiễm bụi là: sự gia tăng các phương tiện giao thông, hoạt động xây dựng, đốt rơm rạ và hoạt động của các nhà máy nhiệt điện. Dù các nhà máy này cách xa Hà Nội song bụi mịn PM2,5 có khả năng phát tán rất xa. Trong 4 nguyên nhân này thì giao thông đang là thủ phạm chính, đặc biệt là từ các phương tiện xe đã cũ nát. Thêm nữa các tòa nhà, công trường xây dựng mọc ngay trung tâm thành phố càng làm cho không khí ô nhiễm hơn.

Bạn có thể làm gì để bảo vệ bản thân và gia đình trước ô nhiễm không khí?

Có thể khẳng định rằng trong thời gian sắp tới, tình trạng ô nhiễm không khí do bụi mịn PM2,5 tại Hà Nội sẽ ngày càng trầm trọng hơn. Vì vậy, trước khi chờ đợi các cơ quan chức năng có biện pháp giảm thiểu tình trạng này, người dân chúng ta cần phải có biện pháp tự bảo vệ mình.

Nắm vững thông tin về tình trạng ô nhiễm không khí mỗi ngày

Hiện nay, người dân Hà Nội có thể vào trang web aqicn.org để theo dõi trực tiếp chất lượng không khí tại một số điểm tại Hà Nội. Người sử dụng điện thoại di động cũng có thể tải ứng dụng Airvisual cho thiết bị iOS và Android.

Áp dụng các phương pháp tự bảo vệ

Hãy chọn cho mình một cách bảo vệ hiệu quả nhất (Ảnh: Internet)
  • Không nên ra ngoài khi tình hình ô nhiễm không khí đang ở mức cao. Việc ở ngoài trời vào những thời điểm này có thể làm tăng nguy cơ bệnh phổi, đau tim, bệnh hen và các vấn đề sức khỏe khác.
  • Nếu điều kiện cho phép, hãy lắp thiết bị lọc không khí trong nhà để ngăn không khí ô nhiễm. Hãy sử dụng các thiết bị lọc có chỉ số MERV từ 9 trở lên (MERV – Minimum Efficiency Reporting Value – thông số hiệu quả làm việc của lưới lọc, chỉ số MERV xếp loại từ 1 tới 12, chỉ số có giá trị càng cao thì hiệu quả lọc càng tốt). Thay lưới lọc 3-6 tháng một lần theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
  • Thường xuyên đóng kín cửa nhà để tránh bụi. Lấy gió trong khi sử dụng điều hòa trong nhà và trên ô tô.
  • Khi đi xe máy ra ngoài đường, hãy sử dụng khẩu trang có thể chống được bụi mịn hoặc hãy dùng khẩu trang N95 chuyên dùng trong ngành y tế để giảm thiểu bụi PM2,5 xâm nhập vào đường hô hấp của bạn.
  • Hãy tập thể dục ngoài trời vào buổi sáng sớm hoặc buổi tối. Không khí ô nhiễm thường đạt mức cao nhất trong ánh nắng mặt trời, vì thế tập gym trong nhà vào những ngày trời nóng sẽ giúp tránh phơi nhiễm.
  • Nên đổ xăng vào buổi chiều tối. Ánh nắng cũng góp phần làm tăng phát thải khí xăng vào ban ngày.
  • Tránh đi bộ hoặc đi xe đạp trên những con đường có mật độ giao thông đông đúc.

Điều chỉnh ăn uống và sinh hoạt phù hợp

Thay đổi chế độ ăn để giúp phổi chống chọi với tác động của ô nhiễm không khí. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng những thực phẩm giàu vitamin có thể giúp cơ thể có sức đề kháng tốt hơn. Những thay đổi này trong chế độ ăn không làm tăng nguy cơ các bệnh khác, mà chúng còn bảo vệ chống lại ung thư.

  • Tăng cường những thực phẩm giàu vitamin A và beta-caroten. Những chất dinh dưỡng này giúp hình thành và duy trì lớp niêm mạc ở đường hô hấp và đường tiêu hóa, giúp chúng đề kháng tốt hơn với nhiễm trùng. Những nguồn tốt là margarine, bơ, khoai lang, cà rốt và gan động vật.
  • Ăn những thực phẩm giàu vitamin C. Vitamin này giúp hình thành mô liên kết và vững bền thành mạch, giúp cơ thể chữa lành nhanh hơn. Các nguồn vitamin C dễ tìm: cam, dâu tây, xoài, súp lơ xanh và đu đủ.
  • Chú trọng vitamin E trong chế độ ăn. Chất này có tác dụng bảo vệ chống lại tổn thương tế bào, tăng cung cấp ôxi cho tế bào, nhờ đó tăng cường hệ miễn dịch. Vitamin E có trong các loại rau lá xanh, ngũ cốc nguyên cám, lòng đỏ trứng, bơ và dầu thực vật.
  • Tăng cường lượng selen trong chế độ ăn. Selen bảo vệ gan và phổi chống lại tổn thương do gốc tự do có thể dẫn đến ung thư. Hãy ăn trứng, hành, tỏi, ngũ cốc nguyên cám và cá.

Cùng tích cực tham gia bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường không khí

Chung tay bảo vệ môi trường (Ảnh: Internet)
  • Không hút thuốclá hoặc tới những nơi có đông người hút thuốc hoặc đốt lửa trại. Khói thuốc lá là một nguồn gây ô nhiễm PM2,5.
  • Thay thế việc đun nấu bếp củi, bếp than, bếp ga bằng bếp từ. Chất lượng không khí trong nhà sẽ được cải thiện và giảm thải khói bụi ra ngoài trời.
  • Thay các loại máy chạy xăng bằng loại chạy điện hoặc chạy pin. Chúng sẽ ít tạo ra khỏi bụi hơn và an toàn hơn cho phổi.
  • Ủ rác để tiêu hủy thay vì đốt rác.
  • Tích cực tham gia tuyên truyền và nâng cao ý thức của cộng đồng về ô nhiễm bụi PM2,5

Kiên Tâm (T/h)

Xem thêm:

Chuyên mục Sức khỏe, thời báo Đại Kỷ Nguyên nỗ lực mang đến cho bạn đọc những thông tin chính xác và bổ ích nhất. Tuy nhiên khoa học về thân thể người thật rộng lớn và còn nhiều điều y học chưa nhận thức đến được, do đó, các bài viết tại đây chỉ mang tính chất tham khảo. Mọi việc chẩn đoán, điều trị bệnh hay các tình trạng sức khỏe và làm đẹp cần phải có ý kiến các chuyên gia y tế được cấp phép.